فرهنگی

پنج ویژگی عید غدیر در حدیث امام رضا(ع)

تحلیل جامع حدیث امام رضا(ع) درباره عید غدیر  

 امام رضا علیه السلام “وهُوَ (یَومُ الغَدیرِ) يَومُ تَنفيسِ الكَربِ، ويَومُ تَحطيطِ الوِزرِ، ويَومُ الحَباءِ وَالعَطيَّةِ، ويَومُ نَشرِ العِلمِ، ويَومُ البِشارَةِ وَالعيدِ الأَكبَرِ…"؛ روز غدیر، روز زدودن رنج و اندوه است. روز افكندنِ بار گناهان است. روز دهش و بخشش است. روز نشر دانش است. روز شادباش و جشن بزرگ است…(الإقبال : ج‏٢ ص‏٢٦٠).

این حدیث نورانی از امام رضا(ع) که در کتاب شریف “الإقبال الأعمال” (ج۲، ص۲۶۰) ثبت شده، پنج ویژگی بنیادین روز غدیر را در قالب عباراتی پرمعنا و عمیق بیان میفرماید. تحلیل ابعاد این حدیث گویای جامعیت نگاه امام(ع) به این عید الهی است:  

 ۱. یوم تنفیس الکرب (روز زدودن رنج و اندوه)  

   - حقیقت معنوی: امام رضا(ع) در روایتی طولانی میفرماید این روز، زمان زدوده شدن غمها و هموم است: “هُوَ یَوْمُ تَنْفِیسِ الْکَرْبِ وَیَوْمُ نَفْیِ الْغُمُوم” . این ویژگی ناشی از تجلی رحمت الهی در روزی است که دین تکمیل شد.  

   - کاربرد عملی: توسعۀ رزق برای خانواده و برادران دینی در این روز - طبق توصیۀ امام رضا(ع) - زمینۀ رفع گرفتاریها را فراهم میکند: “یَزِیدُ اللَّهُ فِی حَالِ مَنْ عَبَدَ فِیهِ وَوَسَّعَ عَلَى عِیَالِهِ” .  

 ۲. روز افکندن بار گناهان در صورت توبه 

   - معنای تحول‌آفرین:  فرو ریختن بار گناهان دارد. امام رضا(ع) تأکید میکند در این روز:

     - بخشش گناهان: اعمال شیعیان امیرالمؤمنین(ع) مقبول درگاه الهی واقع شده و گناهانشان بخشیده میشود: “ذَنْبَهُم مَغْفُوراً وَعَمَلَهُم مَقْبُولاً” .  

     - مرغمه الشیطان: این روز، زمان به خاک مالیدن بینی شیطان است، چرا که بخشش گناهان مایۀ ناامیدی اوست .  

 ۳. یوم الحباء والعطیة (روز دهش و بخشش)  

   - عطایای بیبدیل: امام(ع) این روز را زمان “حباء” (بخشش بیمنت) و “عطیة” (هدیۀ الهی) معرفی میکنند. نمونه‌های این عطایا در روایات مشهود است:  

     - پاداش افطار: اطعام یک مؤمن در غدیر، معادل اطعام همۀ انبیا و صدیقان است . حتی افطاری دادن به یک روزهدار، پاداشی معادل اطعام یک میلیون پیامبر و شهید دارد .  

     - توسعۀ رزق: انفاق حتی یک درهم در غدیر، پاداشی بیش از صد هزار درهم در روزهای دیگر دارد . 

 ۴. یوم نشر العلم (روز نشر دانش)  

   - نشر ولایت: این تعبیر به دو بُعد اشاره دارد:  

     - بُعد تاریخی: در غدیر، پیامبر(ص) با نصب امام علی(ع)، “علم” (پرچم) هدایت را برای امت برافراشتند: “أَکْمَلَ اللَّهُ بِهِ الدِّینَ فِی إِقَامَةِ النَّبِیِّ عَلِیّاً أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ عَلَماً” .  

     - بُعد ملکوتی: جبرئیل در بیتالمعمور منبر میزند و ملائکه بر محمد(ص) درود فرستاده و برای شیعیان علی(ع) استغفار میکنند: “تجمتع إلیه الملائکة … ویستغفرون لشیعة أمیر المؤمنین” .  

 ۵. یوم البشارة والعید الأکبر (روز بشارت و عید بزرگ)  

   - شاخصه‌های عید اکبر:  

     - برترین عید: امام رضا(ع) با تشبیه زیبای غدیر به “ماه در میان ستارگان” در بین اعیاد قربان، فطر و جمعه، جایگاه بیهمتای آن را نشان میدهند .  

     - مژدۀ بهشت: زیارت مؤمن در غدیر، موجب روشنایی قبر با هفتاد نور و زیارت هفتادهزار فرشته در روز میشود که بشارت بهشت میدهند .  

     - جلوه‌های شادی

       - تبسم: تبسم به چهرۀ برادر مؤمن، موجب نظر رحمت الهی در قیامت و برآورده شدن هزار حاجت میشود .  

       - تهنیت: گفتن “الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة أمیر المؤمنین” هنگام ملاقات مؤمنان .  

 خلاصه ابعاد حدیث و مستندات روایی  

ویژگی غدیر: تنفیس الکرب  

مفهوم کلیدی: زدودن اندوه  

مصداق روایی: توسعه رزق و عبادت رافع غم‌ها  

ویژگی غدیر: تحطیط الوزر  

مفهوم کلیدی: فرو ریختن گناهان  

مصداق روایی: بخشش گناهان 

ویژگی غدیر: الحباء والعطیة  

مفهوم کلیدی: بخشش بی‌منت  

مصداق روایی: پاداش اطعام = اطعام همه انبیاء  

ویژگی غدیر: نشر العلم  

مفهوم کلیدی: گسترش دانش ولایت  

مصداق روایی: نصب علی(ع) به عنوان علم هدایت  

ویژگی غدیر: العید الاکبر  

مفهوم کلیدی: برترین عید  

مصداق روایی: ماه در میان ستارگان اعیاد