فرهنگی

نشانه‌های انسان سعادتمند  

خوشا به حال كسى كه فروتنى نمايد بدون آن كه از او كاسته شود و آنچه را به حلال اندوخته است انفاق كند و با فهيمان و رحيمان درآميزد و نيز با نيازمندان و بى نوايان.

خوشا به حال كسى كه نزد خود، خوار و باطنش درست است و خويش نيكو، زيادى مالش را داده و زيادى كلامش را نگاه داشته، در گستره سنّت مانده و از آن به سوى بدعت درنگذشته است.

و در نقل ديگرى چنين آمده است: اى مردم، خوشا به حال كسى كه عيبهايش، او را از عيوب ديگران روگردان و به خود مشغول داشته است. خوشا به حال كسى كه خويش نيكو و باطنش درست و آزار و شرارت خود را از مردم باز داشته است.

خوشا به حال كسى كه بى منقصت فروتنى كند و بى مسكنت، افتادگى نمايد و با فقيهان و رحيمان درآميزد. خوشا به حال كسى كه علم خويش را به كار بندد و زيادى مالش را بدهد و زيادى كلامش را نگاه دارد(بر اساس روایت اصول کافی، جلد ۵، صفحه ۷۰)

خوشا به حال…"؛ نقشه راه سعادت از نگاه معصوم (ع)

متن حدیث در دو بخش

بخش اول

 خوشا به حال كسى كه

 ۱. فروتنى نمايد بدون آن كه از او كاسته شود 

۲. آنچه را به حلال اندوخته است انفاق كند 

 ۳. با فهيمان و رحيمان درآميزد 

 ۴. و با نيازمندان و بى‌نوايان [همنشين شود]  

 ۵. نزد خود، خوار [و متواضع] و باطنش درست باشد

 ۶. زيادى مالش را بدهد 

 ۷. زيادى كلامش را نگاه دارد 

۸. در گستره سنّت بماند و به بدعت نرود

 بخش دوم (روایت دیگر):

خوشا به حال كسى كه:  

 ۱. عيوبش، او را از عيوب ديگران بازدارد 

 ۲. خويش نيكو و باطنش درست باشد 

 ۳. آزار و شرارت خود را از مردم باز دارد 

 ۴. بى‌منقصت فروتنى كند

۵. بى‌مسكنت، افتادگى نمايد

۶. با فقيهان و رحيمان درآميزد 

 ۷. علم خويش را به كار بندد 

 ۸. زيادى مالش را بدهد 

 ۹. زيادى كلامش را نگاه دارد

 تحلیل کلیدی و دسته‌بندی معیارهای سعادت

 اخلاق فردی

• فروتنی بدون احساس نقصان

• حفظ زبان (کم‌گویی) 

• باطن سالم 

• خوداصلاحی پیش از دیگران 

فروتنی حقیقی عزت‌زدا نیست.

مراقبت از زبان و نیت، پایه سعادت است. 

اقتصاد و انفاق

• انفاق مال حلال 

• بخشش مازاد ثروت

• توجه به محرومان 

انفاق، نشانه ایمان و عامل رشد معنوی است. اولویت با مال پاک و بخشش بدون منت است. 

روابط اجتماعی

• همنشینی با فرهیختگان و مهربانان 

• معاشرت با نیازمندان

• دوری از آزار مردم 

• مشورت با فقیهان 

انتخاب همنشین، سرنوشت‌ساز است. خدمت به محرومان، مایه برکت زندگی.

عبادت و معرفت

• تثبیت در سنت 

• پرهیز از بدعت 

• عمل به علم

• یاد مرگ (در افتادگی بی‌مسکنتی) 

پایبندی به چارچوب شریعت و تبدیل علم به عمل، نجات‌بخش است. 

خودمراقبتی

• اشتغال به عیوب خود

• بازداشتن شر از مردم 

• مراقبت از باطن

توبه شخصی، زمینه‌ساز اصلاح جامعه است. سلامت درون، شرط نجات است. 

  نکات برجسته حدیث

۱. فروتنیِ عزتمندانه  

   - تأکید بر “فروتنی بدون کاسته شدن” و “افتادگی بی‌مسکنتی” نشان می‌دهد تواضع حقیقی موجب خواری نیست، بلکه مایه عزت است.  

   - نکته: “بی‌مسکنت” یعنی بدون احساس فقر و ذلت

۲. انقلاب در نگاه به انفاق

   - شرط انفاق، حلال بودن مال و بخشش مازاد است نه تمام دارایی.  

   - انفاق، جایگزین اسراف در گفتار ("زیادی کلامش را نگاه دارد") می‌شود.

۳. توازن در معاشرت 

   - سعادتمند هم با عالمان مهربان (فقیهان رحمان) می‌آمیزد و هم با محرومان (نیازمندان و بی‌نوایان).  

   - این نشان‌دهنده جامعیت دین در تربیت اجتماعی است.

۴. مرزبندی با بدعت

   - پایبندی به سنت و پرهیز از بدعت، ضامن حفظ اصالت دین و عامل نجات از گمراهی است.

۵. خوداصلاحی پیش از دیگران

   - جمله “عیوبش او را از عیوب دیگران بازدارد” عمیق‌ترین درس اخلاقی است:  

  “تا در خودت تصفیه نکرده‌ای، به نقد دیگران مشغول مباش”

۶. عملگرایی در علم

   - “علم خویش را به کار بندد” هشداری به **عالم بی‌عمل** و تشویق به **دانش مفید** است.

۷. باطن‌گرایی

   - تکرار “باطنش درست” و “خویش نیکو” تأکید بر اخلاق درونی و پرهیز از ریا است.

  نتیجه‌گیری

این حدیث نورانی الگوی کامل انسان سعادتمند را ترسیم می‌کند:  

- انسانی که تواضعش او را خرد نمی‌کند، انفاقش از مال پاک است، معاشرتش حکیمانه و عاطفی است،  

- زبانش را مهار می‌کند، علمش را عمل می‌کند، باطنش را پاک نگه می‌دارد،  

- و پیش از پرداختن به دیگران، عیوب خود را اصلاح می‌کند.  

سعادت واقعی در گرو ترکیب این فضائل و پرهیز از بدعت‌ها و آزار خلق است. این حدیث چراغ راهی برای زندگی متوازن و رضایت‌آفرین است.