فرهنگی

الْکَلامُ فى وَثاقِکَ مالَمْ تَتَکَلَّمْ بِهِ، فَاِذا تَکَلَّمْتَ بِهِ صِرْتَ فى وَثاقِهِ، فَاخْزُنْ لِسانَکَ کَما تَخْزُنُ ذَهَبَکَ وَ وَرِقَکَ، فَرُبَّ کَلِمَة سَلَبَتْ نِعْمَةً، وَجَلَبَتْ نِقْمَةً

سخن را تا نگفته‌اى در بند توست و، چون گفتى تو در بند آنى، پس زبانت را، چون طلا و نقره‌ات حفظ کن، چه بسا یک کلمه نعمتى را از بین برده و عذابى را پیش آورد

تحلیل حدیث

این حدیث مسئولیت سنگین انسان در برابر سخنانش را برجسته می‌کند و با استفاده از استعاره‌های زنده دو مفهوم کلیدی را انتقال می‌دهد:  

۱. سخن به مثابه زندان و زندانی

تا زمانی که سخن را بیان نکرده‌اید، “در بند شماست"، اما پس از بیان آن، شما در بند پیامدهایش گرفتار می‌شوید. این دوگانگی، قدرت غیرقابل بازگشت کلام را نشان می‌دهد.  

۲. حفاظت از زبان مانند گنج

تشبیه زبان به طلا و نقره تأکید می‌کند که کلام، دارایی ارزشمندی است که باید از آن محافظت شود، نه آنکه بی‌مورد مصرف گردد. سخن نسنجیده می‌تواند نعمت‌ها نعمت را نابود کند و خشم الهی (نقمت) را فراخواند، که همسو با هشدارهای قرآنی (مانند آیه ۲۴ سوره کهف) است.  

این حدیث با آموزه‌های گسترده اسلامی درباره حفظ اللسان (محافظت از زبان) همخوانی دارد و با مفاهیم روانشناسی مدرن درباره تأثیر کلام نیز پیوند می‌خورد. این روایت، یادآوری همیشگی برای اولویت‌دادن به تفکر، خودداری و ارتباطات اخلاقی است..