فضیلت علمآموزی
حدیث فضیلت علمآموزی
امام صادق (ع): «طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ… وَ هُوَ قِسْطَاسُ الْعَقْلِ…»؛ امام (ع) علم را ترازوی عقل و مایه حیات دلها میدانند. این حدیث نقش علم در تکامل اخلاقی را تبیین میکند و برای فضای آکادمیک بسیار الهامبخش است (تحف العقول، صفحه ۳۳۵).
تحلیل مفهومی حدیث
۱. وجوب شرعیِ دانش اندوزی
تعبیر «فَرِیضَةٌ» → علمآموزی همتراز واجبات دینی
تطبیق با روایت:
«طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِم»
(بحارالأنوار، ج۱، ص۱۷۷)
۲. علم؛ معیار سنجش عقل
تشبیه «قِسْطَاسُ الْعَقْلِ» (ترازوی عقل):
- علم = ابزار تشخیص سره از ناسره
- جهل = تیرگی در قضاوتها
۳. علم نافع؛ غذاى روح
تعبیر «حَیَاةُ الْقُلُوبِ» → نقش حیاتبخشى دانش
تمایز با علم بیاثر:
«العلمُ علمانِ: علمٌ فی القلبِ فذاك العلم النافع، وعلمٌ على اللسانِ فتلك حجة الله على ابن آدم»
(تحف العقول، ص۳۳۸)
۴. گرهگشایی اخلاقی
علم حقیقى → تقویت:
- تواضع (نه تکبر)
- مسئولیتپذیری (نه فرار از تکلیف)
- تعهد اجتماعی (نه انزوا)
۵. نقش علم در تکامل انسان
چرخه فضیلت:
طلب علم → حیات دل → تعالی اخلاقی → عبودیت آگاهانه