فرهنگی

سه ستون استوار جامعهٔ الهی: ایمان، اطاعت، امامت، نگاهی به بیانات حضرت فاطمه زهرا (س) در خطبه فدک

دلم میخواهد امروز با هم سفری کوتاه به یکی از باشکوه‌ترین و پرمعنی‌ترین لحظات تاریخ داشته باشیم؛ لحظه‌ای که بانوی قهرمان اسلام، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، برای دفاع از حق مسلم خویش و حفظ اساس دین، بر منبر خطابه رفت و حقایقی جاودان را برای مردمان زمانه و همهٔ تاریخ بیان کرد. در میان این سخنان آتشین، جمله‌ای است کوتاه اما به غایت عمیق که مانند نگینی می‌درخشد و نظام فکری و اجتماعی اسلام را ترسیم می‌کند.

«فَرَضَ اللّهُ الإِيمانَ تَطهيراً مِنَ الشِّركِ… وَ الطّاعَةَ نِظاماً لِلمِلَّةِ، وَ الإِمامَةَ لَمّاً مِنَ الفُرقَةِ»؛ خداوند ایمان را برای پاک کردن از [آلودگی] شرک، واجب فرمود، و فرمانبرداری [از رهبران الهی] را برای نظم بخشیدن به آئین، و امامت را برای جلوگیری از تفرقه.

كتاب من لايحضره الفقيه : ج ٣ ص ٥٦٨ ح ٤٩٤٠

حضرت زهرا (س) در این فراز، به سه رکن اساسی و زنجیره‌وار یک جامعهٔ الهی اشاره می‌فرمایند که هر کدام هدفی متعالی را دنبال می‌کنند. بیایید این سه ستون را با هم واکاوی کنیم:

۱. ایمان

پاک‌کننده از شرک (تطهیراً من الشرک) ایمان،تنها یک باور قلبی ساده نیست. حضرت فاطمه (س) آن را به عنوان یک “فریضه” و واجب الهی معرفی می‌کنند که کارکردی “پاک‌کننده” دارد. همان‌طور که آب آلودگی‌های ظاهری را می‌شوید، ایمان، قلب و روح انسان را از بدترین آلودگی، یعنی “شرک"، پاک می‌کند. شرک تنها به معنای بت‌پرستی نیست؛ هر چه که غیر خدا را در جایگاه خدا بنشاند و قلب را از توحید خالص منحرف کند، مصداق شرک است. بنابراین، اولین گام برای ساختن یک جامعهٔ سالم، پاک‌سازی دل‌ها از هرگونه وابستگی و عبادت دروغین است.

۲. اطاعت

نظام‌بخش به ملت (نظاماً للملة) پس از پاک‌سازی درون،نوبت به ایجاد نظم در بیرون می‌رسد. ایمان فردی اگر در قالب یک نظام جمعی متجلی نشود، پراکنده و ناتوان خواهد ماند. حضرت (س) می‌فرمایند خداوند “اطاعت” را واجب کرد تا “نظام” را به جامعهٔ دینی بازگرداند. اما اطاعت از چه کسی؟ اینجاست که این حلقه به حلقهٔ سوم متصل می‌شود. اطاعت از دستورها و قوانینی که از سوی خدا و جانشینان معصوم او (اولی الامر) صادر می‌شود، جامعه را از هرج و مرج نجات داده و آن را به سوی هدف واحدی هدایت می‌کند. بدون این اطاعت، جامعه‌ای هرچند مومن، دچار تشتت و بی‌برنامگی می‌شود.

۳. امامت

مانع تفرقه (لماً من الفرقة) این ستون،کلید حفظ وحدت در درازمدت است. حضرت فاطمه (س) فلسفهٔ امامت را “جلوگیری از تفرقه” می‌دانند. وجود یک امام معصوم و الهی، مانند محوری است که همهٔ اعضای جامعه حول آن جمع می‌شوند و از پراکندگی بازمی‌مانند. وقتی مرجعی برای تشخیص حق از باطل، و داور برای حل اختلافات وجود داشته باشد، راه برای ایجاد فرقه‌ها و گروه‌های متعارض بسته می‌شود. امامت، ملات وحدت و چسبندهٔ جامعهٔ ایمانی است که اجازه نمی‌دهد دشمنان با تفرقه‌افکنی، بنای اسلام را ویران کنند.

جمع‌بندی

بیان حضرت زهرا(س) یک “نظام هدفمند” را ترسیم می‌کند:

· شروع از “پاک‌سازی درون” (ایمان)

· حرکت به سوی “نظم‌بخشی به رفتار جمعی” (اطاعت)

· و در نهایت، “حفظ و تداوم این وحدت” تحت سایه‌ی رهبری معصوم (امامت).

این کلام، تنها یک خطبهٔ تاریخی نیست؛ پیام روز ما است. جامعهٔ اسلامی امروز نیز برای نجات از شرک‌های مدرن، بی‌نظمی‌های اجتماعی و تفرقه‌های مذهبی و سیاسی، نیازمند بازگشت به همین سه اصل طلایی است: ایمان ناب، اطاعت از فرامین الهی و ولیّ خدا، و پیروی از امامت به عنوان تنها تضمین‌کنندهٔ وحدت راستین.

✍️صفیه گرجی