فرهنگی

تحلیل حدیث امام سجاد (ع) از صحیفه سجادیه

این فراز از دعای اول صحیفه سجادیه، به محدودیت عمر انسان و مسئولیت او در برابر گذر زمان اشاره دارد. امام سجاد (ع) با بیانی ژرف، به چند اصل کلیدی اسلامی پرداخته است:

۱. تقدیر الهی و اجل مُوقَّت

خداوند برای هر انسانی عمری محدود و پایانی مشخص مقرر کرده است. این مفهوم با آموزههای قرآنی مانند «وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ» (اعراف/۳۴) همسوست و بر غیرقابل تغییر بودن اجل (مرگ طبیعی) تأکید دارد.

۲. گذر زمان و نزدیکی به مرگ

هر لحظه از عمر، گامی به سوی پایان زندگی است. این نگاه، هشداری است برای غفلتزدایی و توجه به ارزش فرصتها، همانگونه که پیامبر (ص) فرمودند: «اِغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ: شَبابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ…» (بحارالأنوار، ج۷۴).

۳. حسابرسی دقیق اعمال 

امام (ع) به «استیعاب حساب عمر» اشاره میکنند؛ یعنی هیچ عملی از دید خداوند پنهان نیست و هرکس در قبال تمام لحظات عمرش پاسخگوست. این موضوع با آیه «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ» (زلزال/۷-۸) همخوانی دارد.

۴. پیامد اخروی اعمال  

پایان عمر، آغاز مواجهه با نتیجه اعمال است؛ پاداش نیکوکاران و عذاب گناهکاران. این بخش، انگیزهای برای تقوا و انجام فرایض است، چنانکه امیرالمؤمنین (ع) میفرمایند: «الْیَوْمَ عَمَلٌ وَ لَا حِسَابَ، وَ غَدًا حِسَابٌ وَ لَا عَمَلَ» (نهج البلاغه، حکمت۳۹۰).