فرهنگی

حدیث مرتبط با آیه «وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَسْئُولُونَ»

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ:

«عَنِ الْوَلَايَةِ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلَامُ يُسْأَلُ الْعِبَادُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَقَدْ نَزَلَ: وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ»

از ابوسعید خدری نقل شده که پیامبر اکرم ﷺ فرمود:

«درباره ولایت علی بن ابیطالب (علیه السلام) بندگان در روز قیامت بازخواست می‌شوند، چرا که [آیه] نازل شده: آنان را نگه دارید که بازخواست می‌شوند.»

· تفسیر نورالثقلین، ج۴، ص۴۵۳، ح۱۰۶

· تفسیر البرهان، ج۴، ص۲۲، ح۱

· شواهد التنزیل، ج۲، ص۱۲۸

تفسیر حدیث با رویکرد شیعی اثنی‌عشری

۱. حقیقت سؤال در قیامت

در روایات شیعه، آیه ۲۴ سوره صافات که می‌فرماید: «همه را نگه دارید که بازخواست می‌شوند»، اشاره به مهم‌ترین و اساسی‌ترین سؤال قیامت دارد. این سؤال، تنها درباره نماز و روزه و زکات نیست، بلکه محور اصلی، سؤال از «ولایت» و پذیرش امامت اهل بیت(ع) است.

۲. ولایت، شاخص اصلی پذیرش اعمال

بر اساس روایات متعدد، ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) و ائمه معصومین(ع) معیار قبولی همه اعمال است. پیامبر(ص) در حدیث معروف ثقلین فرمود: «إنّی تارک فیکم الثقلین کتاب اللّه و عترتی…». بنابراین سؤال از ولایت، در واقع سؤال از اصل دینداری و پذیرش رهبری الهی است.

۳. ارتباط با آیه امانت (احزاب/۷۲)

همان‌گونه که در تفسیر نور اشاره شد، انسان امانتدار الهی است. این امانت، تنها عقل و اختیار نیست، بلکه «ولایت و امامت» به عنوان کامل‌ترین جلوه امانت الهی است. خیانت در این امانت (رد ولایت) از بزرگ‌ترین ظلم‌هاست.

۴. مسئولیت در عصر غیبت

بر اساس تحلیل پایانی که ارائه شد، در عصر غیبت امام زمان(عج)، مسئولیت مؤمنان سنگین‌تر است. انتظار فرج به معنای تعلیق تکلیف نیست، بلکه «تشدید مسئولیت» است. مؤمن باید در نبود حضور فیزیکی امام، با شناخت حق و پایبندی به عهد ولایت، وظایف خود را اقامه کند.

۵. سلسله مراتب سؤالات قیامت

در روایات آمده که نخستین سؤال، درباره ولایت است. اگر کسی از این آزمون سربلند بیرون آمد، دیگر سؤالات (نماز، روزه، زکات، حج و…) به صورت آسان مطرح می‌شود. اما اگر کسی در مسئله ولایت مردود شود، سایر اعمالش نیز مقبول نخواهد بود.

۶. ولایت، محور وحدت امت

این تفسیر، به هیچ وجه به معنای تنگ‌نظری و تعصب کور نیست. بلکه تأکید بر این حقیقت است که پذیرش رهبری الهی (که در عصر حاضر، تبعیت از ولایت فقیه جامع الشرایط به عنوان نایب امام عصر است) شرط اساسی در پذیرش تمامی اعمال و تکالیف دینی است.