فرهنگی

#حدیث روز.سه بیمار، سه درمان، سه سرنوشت

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «القَلبُ ثَلاثَةُ أنواعٍ:قَلبٌ مَشغولٌ بِالدُّنیا،و قَلبٌ مَشغولٌ بِالعُقبی،و قَلبٌ مَشغولٌ بِالمَولی.

أمّا القَلبُ المَشغولُ بِالدُّنیا فَلَهُ الشِّدَّةُ و البَلاءُ،و أمّا القَلبُ المَشغولُ بِالعُقبی فلَهُ الدَّرَجاتُ العُلی،و أمّا القَلبُ المَشغولُ بِالمَولی فلَهُ الدُّنیا و العُقبی و المَولی.

✨دل سه گونه است:

۱. دلِ گرفتار دنیا،

۲.دلِ گرفتار عُقبی

۳. دلِ گرفتار مولا.

✅دلی که گرفتار دنیا باشد، سختی و رنج نصیب اوست،

✅و دلی که گرفتار عقبی باشد، درجات بلند نصیبش شود،

✅و دلی که گرفتار مولی باشد، هم دنیا دارد و هم عقبی را و هم مولا را

📚میزان الحکمه، جلد13، صفحه 52،

تفسیر حدیث 

پیامبر (ص) در این حدیث، قلب انسان‌ها را بر اساس محور اصلی دلبستگی و اشتغال ذکیشان به سه دسته تقسیم می‌فرمایند:

۱. قلب مشغول به دنیا: «قَلبٌ مَشغولٌ بِالدُّنیا»

· تفسیر: این قلب، تمام همّ و غمّش را مصروف «دنیا» کرده است: ثروت، مقام، لذت و شهرت. تمام برنامه‌ریزی‌ها، آرزوها و اضطراب‌هایش حول این محور می‌چرخد.

· پاداش دنیوی: «فَلَهُ الشِّدَّةُ و البَلاءُ» (سختی و رنج برای اوست)

  · چرا؟ زیرا دنیا ذاتاً ناپایدار، پر از حسرت و رنج است. دل سپردن به آن، همانند بستن کشتی به موجی متلاطم است که جز درهم شکستن و غرق شدن نتیجۀ دیگری ندارد.

· پشتوانه قرآنی: قرآن کریم در سوره حدید، آیه ۲۰ دنیا را اینگونه توصیف می‌کند:

  «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ»

  · «بدانید که زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و زینت و فخرفروشی در میان شما و فزون‌طلبی در اموال و اولاد است.»

۲. قلب مشغول به عقبی: «قَلبٌ مَشغولٌ بِالعُقبی»

· تفسیر: این قلب، پا را فراتر از دنیا گذاشته و همّت خود را مصروف «آخرت» کرده است. او برای قیامت، حساب‌رسی، بهشت و نعمت‌های اخروی تلاش می‌کند. این یک مرحله بسیار متعالی و پسندیده است.

· پاداش اخروی: «فَلَهُ الدَّرَجاتُ العُلی» (درجات بلند برای اوست)

  · این فرد به پاداش اعمال صالح خود، درجات عالی بهشت را به دست می‌آورد.

· پشتوانه قرآنی: قرآن کریم مؤمنان را به این ویژگی می‌ستاید:

  «وَآخِرَةٌ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الْأُولَىٰ» (سوره ضحی، آیه ۴)

  · «و قطعاً آخرت برای تو از دنیا بهتر است.»

۳. قلب مشغول به مولی: «قَلبٌ مَشغولٌ بِالمَولی»

· تفسیر: این قلب، در اوج سیر معنوی قرار دارد. محور اصلی زندگی او نه «دنیا» است و نه حتی «عقبی»، بلکه «مولی» یعنی خداوند و محبت و رضایت اوست. این شخص، دنیا و آخرت را نه به عنوان هدف، بلکه به عنوان وسیله‌ای برای تقرب به خدا می‌بیند. عبادتش برای خداست، ترک معصیتش برای خداست و خدمت به خلقش برای خداست.

· پاداش جامع: «فَلَهُ الدُّنیا و العُقبی و المَولی» (دنیا و آخرت و مولا برای اوست)

  · این بخش از حدیث، شگفت‌انگیزترین حکمت را بیان می‌کند. وقتی انسان خدا را محور قرار داد، گویی کل نظام هستی را به خدمت گرفته است. خداوند هم دنیای او را آباد می‌کند (برکت)، هم آخرتش را (درجات عالی) و بزرگ‌ترین نعمت، یعنی «خودش» را به او می‌بخشد.

· پشتوانه قرآنی: این مفهوم در آیات بسیاری آمده است، از جمله در سوره طلاق، آیات ۲-۳:

  «وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا . وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ … وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»

  · «و هر کس از خدا پروا کند، خداوند راه نجاتى برایش قرار مى‌دهد و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‌دهد … و هر کس بر خدا توکل کند، او برایش کافی است.»

  · نکته: «هُوَ حَسْبُهُ» (خدا برایش کافی است) عین همان «له المولی» است.

جمع‌بندی نهایی:

پیامبر (ص) در این حدیث، یک نردبان تعالی روحی را ترسیم می‌کنند:

· پایه اول (دنیاگرا): اسیر ماده و رنج.

· پایه دوم (عاقبت‌گرا): آزاده از ماده و در جستجوی پاداش اخروی.

· قله (خداگرا): عاشق معبود و واصل به او که همه چیز را به برکت این عشق به دست می‌آورد.

این حدیث به ما می‌آموزد که مشکل از «دنیا» نیست، مشکل از «دل‌بستگی» است. اگر دل را به خدا بسپاریم، دنیا و آخرت، هر دو، هدیه‌های الهی به سوی ما خواهند آمد. این، همان «تجارت پر سود» الهی است که در قرآن از آن یاد شده است.