فرهنگی

انتخاب رنج دنیا به جای خجالت آخرت؛ سوگند سوزان امام علی(ع) بر عدالت در نهج‌البلاغه

امام علی علیه‌السلام : «واللّهِ، لَأنْ أبِيتَ على حَسَكِ السَّعْدانِ مُسَهَّدا أو اُجَرّ في الأغْلالِ مُصَفَّدا أحَبُّ إليَّ مِن أنْ ألقَى اللّهَ ورسولَه يومَ القيامةِ ظالما …».

به خدا سوگند، اگر شب را روى گياه خاردار به سر برم يا در طوق‌هاى آهنين كشيده شوم، برايم خوش‌تر است كه در روز رستاخيز، خدا و رسولش را ملاقات كنم، در حالى كه ستمكار بر برخى بندگان باشم…

📚 نهج البلاغه : خطبه ٢٢٤

تفسیر خطبه ۲۲۴ نهج البلاغه امام علی

این جمله از خطبه ۲۲۴ نهج البلاغه،  تفسیر این فراز در چند محور اصلی قابل بررسی است:

۱. شروع با سوگند الهی

«واللَّهِ…» امام(ع)سخن خود را با سوگند به خدا آغاز می‌کنند. این سوگند نشان‌دهنده شدت اهمیت و قطعیت این موضوع در نزد ایشان است. این یک بیان عادی نیست، بلکه یک “تأکید سوزان” بر سر یک “خط قرمز” اساسی است.

۲. ترجیح دادن سخت‌ترین رنج‌های دنیوی

امام(ع)دو نمونه از دردناک‌ترین و خفت‌بارترین شرایط ممکن را ذکر می‌فرمایند:

· «ابیَّت علی حَسَک السَّعدان مُسَهَّدا»: شب را بر خارهای گیاه تیز «سعدان» به بی‌خوابی و بیداری گذراندن. این کنایه از تحمل رنج و درد فیزیکی شدید و مداوم است.

· «اُجَرَّ فی الأغلال مُصَفَّدا»: در حالی که در غل و زنجیر کشیده شده‌ام، بر زمین کشیده شوم. این کنایه از تحمل خفت و اسارت در برابر دیگران است.

۳. هدف از این ترجیح

پرهیز از «ظلم» امام(ع)علت این انتخاب سخت را به وضوح بیان می‌فرمایند: «أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أَلْقَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ظَالِماً لِبَعْضِ الْعِبَادِ». نقطه مقابل تمام آن رنج‌ها، یک چیز است: “ملاقات خدا و رسولش در روز قیامت در حالی که به برخی از بندگان ستم کرده باشد".

۴. مفهوم «ظلم» در این بیان

· ظلم به «عباد»: امام(ع) حتی ظلم به کوچک‌ترین و کم‌اهمیت‌ترین افراد جامعه («لبعض العباد») را با همان شدت منع می‌کنند. این نشان از شمول عدالت علوی دارد که هیچ‌کس را مستثنی نمی‌کند.

· ظلم حاکم: این سخن در جایگاه یک حاکم اسلامی بیان شده است. بنابراین، “ظلم” در اینجا می‌تواند شامل هرگونه کوتاهی در حق رعیت، بیت‌المال، تصمیم‌گیری ناعادلانه یا تبعیض باشد.

۵. عمق مسئولیت‌پذیری در برابر خدا

امام(ع)از چیزی می‌ترسند که برای بسیاری قابل درک نیست: “خجالت کشیدن در پیشگاه خدا و رسولش(ص)". این نشان می‌دهد که معیار اصلی عمل برای ایشان، رضایت الهی و حسابرسی در قیامت است، نه لذت‌ها و رنج‌های زودگذر دنیوی. این نگاه، اوج «تقوای سیاسی» و «مسئولیت‌پذیری الهی» یک حاکم است.

۶. پیام برای همه انسان‌ها

اگرچه این سخن از زبان یک امام معصوم و حاکم عادل است،اما پیامی عمومی برای همه انسان‌ها، به ویژه کسانی که دارای مسئولیت هستند (پدر، مادر، مدیر، معلم و …) دارد: “بهترین و آسان‌ترین رنج‌های دنیا، بهتر از سخت‌ترین مجازات‌های اخروی است. شرافت و آرامش ابدی، به قیمت تحمل سختی‌های موقت به دست می‌آید.”

 این فراز،تنها یک شعار اخلاقی نیست، بلکه سندی زنده از ایمان عمیق و عینی امام علی(ع) است. ایشان باوری ریشه‌دار داشتند که حاضر بود برای حفظ آن، هر رنجی را متحمل شوند. این کلام، چراغ راهی برای همه مسلمانان، به ویژه زمامداران، در باب اهمیت عدالت و پرهیز از هرگونه ظلم و ستم است.