فرهنگی

فاطمه زهرا(س)؛ صدیقه‌ای در میدان بندگی، مجاهدت و مسئولیت اجتماعی

در روزگاری که بندگی خدا با هیاهوی دنیا و فشارهای رسانه‌ای به حاشیه رانده می‌شود، بازخوانی زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، نوری است برای دل‌های تاریک و راهی است برای جان‌های خسته. رهبر معظم انقلاب اسلامی، در بیاناتی ژرف، ابعاد گوناگون شخصیت آن بانوی بی‌نظیر را ترسیم کرده‌اند؛ از بندگی صادقانه تا مجاهدت اجتماعی، از انفاق در تنگدستی تا همسری نمونه.

در این نوشتار، پنج آیینه از زندگی فاطمی را مرور می‌کنیم؛ تا شاید جرعه‌ای از صداقت، کرامت و مسئولیت‌پذیری آن حضرت، راه امروزمان را روشن‌تر سازد.

🔰 بندگی صادقانه خدا

رهبر انقلاب می‌فرمایند:«اگر بندگی خدا در فاطمه زهرا(س) نبود، او صدیقه کبری نبود… صدیق کسی است که آنچه را می‌اندیشد و می‌گوید، صادقانه در عمل آن را نشان دهد» (۱۳۸۴/۰۵/۰۵)

فاطمه زهرا(س) صدیقه کبری است؛ یعنی برترین زن صادق. بندگی او، نه شعاری زبانی، بلکه حقیقتی جاری در زندگی بود. صداقت در بندگی، معیار ارزش انسان است؛ و حضرت زهرا(س) در اوج این صداقت زیست.

🔰 توجه به فقرا و محرومان

در بیانی دیگر، رهبر انقلاب از انفاق فاطمی چنین یاد می‌کنند: «آن بزرگوار برای خاطر گرسنگان، نان را از گلوی خود و عزیزانش برید و به آن فقیر داد؛ نه یک روز، نه دو روز؛ سه روز!» (۱۳۷۰/۱۰/۰۵)

این انفاق، نه از سر رفاه، بلکه از دل فقر بود؛ و همین است که آن را عزتمندانه می‌سازد. حضرت زهرا(س) با عمل خود نشان داد که کرامت، از دارایی نمی‌جوشد، بلکه از ایمان می‌جوشد.

🔰 مجاهدت در راه اسلام

لقب «ام‌ابیها» تنها یک تعبیر عاطفی نیست؛ بلکه نشانه‌ای از مجاهدت و خدمت است. رهبر انقلاب می‌فرمایند: «در دوران شعب ابی‌طالب، آن هنگام که مادرش خدیجه از دنیا رفت… فاطمه زهرا(س) با دست‌های کوچک خود غبار محنت را از چهره پیامبر زدود» (۱۳۷۳/۰۹/۰۳)

این مجاهدت، از کودکی آغاز شد و تا آخرین لحظه ادامه یافت. فاطمه(س) در کنار پدر، در کنار همسر، و در کنار حق ایستاد؛ بی‌ادعا، اما پراثر.

🔰 درک مسئولیت مهم در قبال جامعه اسلامی

رهبر انقلاب در تحلیلی دقیق از زندگی خانوادگی حضرت زهرا(س) می‌فرمایند: در نه سال زندگی مشترک، حدود شصت جنگ اتفاق افتاده… او خانمی است که در خانه نشسته و شوهرش مرتب در جبهه است… در حالی که دختر پیامبر است، یک نوع احساس مسئولیت هم می‌کند. (۱۳۷۷/۰۲/۰۷)

این یعنی زن مسلمان، حتی در خانه، می‌تواند ستون جبهه باشد. فاطمه(س) با مدیریت خانه، تربیت فرزند، و پشتیبانی از جهاد، مسئولیت اجتماعی خود را به‌خوبی ایفا کرد.

🔰 همسری نمونه در درون خانه

امیرالمؤمنین(ع) درباره حضرت زهرا(س) فرمود: «ما اغضبنی و لا خرج من امری.» (۱۳۷۱/۰۹/۲۵)

با آن عظمت و جلالت، فاطمه زهرا(س) در خانه، همسری نمونه بود؛ نه از سر ضعف، بلکه از سر بصیرت. او می‌دانست که آرامش خانه، مقدمه‌ای برای جهاد بیرون است.

حضرت فاطمه زهرا(س)، در بندگی، صداقت را معنا کرد؛ در انفاق، کرامت را آفرید؛ در مجاهدت، ایستادگی را آموخت؛ و در خانه، مسئولیت را به کمال رساند. این بانوی بی‌نظیر، الگویی است برای زن مسلمان امروز؛ در عصر جنگ ترکیبی، در میدان جهاد تبیین، و در خانه‌های مقاوم.

باشد که این آیینه‌ها، دل‌ها را برای درک عظمت فاطمی آماده‌تر سازد.

روشنای بی‌نشان؛ درس‌های فاطمی برای روزگار جنگ ترکیبی

در روزگاری که تنگی معیشت و تاریکی رسانه‌ها، روح جامعه را در محاصره گرفته‌اند، بازگشت به نور فاطمی، نه‌تنها یک انتخاب معنوی، بلکه یک راهبرد تمدنی است. حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، بانویی است که از اندکِ خانه، کرامتِ بی‌کران می‌آفریند و در میانه‌ی هیاهو و هراس، با تنِ ناتوان، عزمِ استوار می‌نماید.

در این نوشتار، با تکیه بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، دو آیینه از نور فاطمی را مرور می‌کنیم؛ تا روشنای بی‌نشان، راه امروزمان را روشن‌تر سازد.

🔰 انفاق عزتمندانه در عین تنگدستی

رهبر انقلاب در بیانی تاریخی، از صحنه‌ای در زندگی حضرت زهرا(س) یاد می‌کنند:«وقتی پیغمبر(ص) پیرمرد مستمندی را به در خانه امیرالمؤمنین(ع) فرستاد… فاطمه زهرا(س) تخته پوستی را که حسن و حسین(ع) روی آن می‌خوابیدند و چیزی جز آن نداشت، به سائل داد و گفت: ببر بفروش و از پول آن استفاده کن!» (بیانات در دیدار بانوان، ۱۳۷۱/۰۹/۲۵)

این بخشش، نه از سر زیادی اموال، بلکه از عمق ایمان بود. فاطمه(س) زیرانداز بچه‌هایش را بخشید؛ یعنی انفاقی عزتمندانه، برخاسته از یقین و کرامت.

✅ نکتهٔ کاربردی امروز

در جنگ ترکیبی، دشمن با «احساس فقر» و «انزوا» جامعه را می‌زند. درس فاطمی یعنی: کوچک‌ترین کمک مالی، زمانی یا معنوی، چه برای همسایه، چه برای مقاومت، به اندازه خودش عملیات شکست محاصره روانی است. انفاق امروز فقط پول نیست؛ امید دادن، کار افتخاری، نشر حقیقت هم انفاق است.

🔰 قیام تنها در میدان طوفان

رهبر انقلاب در بیانی دیگر، از قیام فاطمی چنین می‌گویند:«مگر نمی‌گوییم که با حال ناتوانی به مسجد رفت، تا حقی را احقاق کند؟… مگر نمی‌گوییم که یک‌تنه در مقابل جامعه بزرگ زمان خود ایستاد؟» (بیانات در دیدار بانوان، ۱۳۷۰/۱۰/۰۵)

حضرت زهرا(س) با بدنی رنجور، اما روحی استوار، در میدان طوفان ایستاد. معیار او، حق بود نه تعداد؛ ایستادگی بود نه نتیجه ظاهری.

✅ نکتهٔ کاربردی امروز

در جنگ ترکیبی، دشمن با «انگ‌زنی»، «ترس‌سازی» و «اکثریت‌نمایی مصنوعی» مؤمنان را تنها نشان می‌دهد. درس فاطمی: اگر حق روشن است، از قِلّت نترس؛ یک پست، یک توضیح، یک دفاع محترمانه، یک روشنگری می‌تواند یک‌تنه موج باطل را بشکند. جهاد تبیین امروز همان «قیام فاطمی» است، ولو یک‌نفره.

🧭 نتیجه‌گیری

حضرت زهرا(س)، با انفاقی از سر ایمان و قیامی از دل یقین، به ما آموخت که در روزگار تنگی و تاریکی، می‌توان روشنایی آفرید. راه فاطمی، راهی است برای شکست محاصره روانی دشمن، برای جهاد تبیین، و برای ساختن جامعه‌ای عزتمند و مقاوم. باشد که این آیینه‌های نور، دل‌ها را برای درک عظمت فاطمی آماده‌تر سازد.

فاطمه زهرا(س) در عصر جنگ ترکیبی، از زهد راهبردی تا جهاد تبیینی

در آستانه ایام فاطمیه، دل‌ها بی‌اختیار به سوی بانویی کشیده می‌شود که نور حضورش، تاریخ را روشن کرد و سکوتش، فریادی شد برای همیشه. فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، نه‌تنها دختر پیامبر بود، بلکه معلمی برای همه عصرها؛ از خانه‌ای ساده تا میدانی پرخروش، از عبادتی شبانه تا خطبه‌ای آتشین.

در این نوشتارسعی شده، با تکیه بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، به دو برش مهم از زندگی آن بانوی ولایی می‌پردازیم؛ تا شاید جرعه‌ای از نور فاطمی، دل‌های ما را برای درک عظمت او آماده‌تر سازد.

🔰 زهد راهبردی در عصر فتوحات

رهبر انقلاب در بیانی ژرف می‌فرمایند:«راه فتوحات و غنایم که باز می‌شود، دختر پیغمبر ذره‌ای از لذت‌های دنیا و تشریفات و تجملات و چیزهایی را که دل دختران جوان و زن‌ها متوجه آنهاست، به خود راه نمی‌دهد. عبادت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها)، یک عبادت نمونه است.» (بیانات در دیدار جمعی از بانوان، ۲۵/۹/۱۳۷۱)

در زمانی که جامعه اسلامی در حال گسترش و بهره‌مندی از غنایم بود، فاطمه زهرا(س) می‌توانست در رفاه زندگی کند؛ اما آگاهانه زهد را برگزید. این زهد، نه از سر نداشتن، بلکه از سر بصیرت بود؛ انتخابی راهبردی برای حفظ روح جامعه از آلودگی تجمل.

✅ نکتهٔ کاربردی

در جنگ ترکیبی امروز، دشمن با «تجمل‌سازی»، «مصرف‌نمایی» و «فشار اقتصادیِ ادراکی» روح جامعه را هدف گرفته است. راه فاطمی یعنی سبک زندگی کم‌هزینه، عاقلانه و عزتمندانه؛ تا توقعات کاذب، ما را به زانو در نیاورد.

🔰 زن خانه، مجاهد صحنه

رهبر انقلاب در بیانی دیگر، تصویری جامع از شخصیت حضرت زهرا(س) ارائه می‌دهند: «در زندگی معمولی این بزرگوار، یک نکته مهم است و آن جمع بین زندگی یک زن مسلمان در رفتارش با شوهر، فرزندان و انجام وظایفش در خانه از یک طرف و بین وظایف یک انسان مجاهد غیور خستگی‌ناپذیر در برخوردش با حوادث سیاسی مهم بعد از رحلت رسول اکرم(ص) که به مسجد می‌آید و سخنرانی، موضع‌گیری و دفاع می‌کند و حرف می‌زند و یک جهادگر به تمام معنا و خستگی‌ناپذیر، محنت‌پذیر و سختی‌تحمل‌کن است.» (بیانات در دیدار بانوان، ۲۳/۹/۱۳۶۸)

حضرت زهرا(س) هم بانوی خانه بود و هم مجاهد صحنه. این جمعِ متوازن، الگویی است برای زن مسلمان امروز؛ که اگر پای حق در میان باشد، خانه‌نشینی‌اش عبادت و حضورش جهاد است.

✅ نکتهٔ کاربردی

در جنگ ترکیبی، نقش زن در خانواده و جامعه تعیین‌کننده است. تربیت فرزند مقاوم، مدیریت روان خانه، و حضور مؤثر در تبیین، مشتِ محکم فاطمی بر عملیات شناختی دشمن است. زن فاطمی امروز، «ساکت» نیست؛ «ساکنِ بصیرت» و «فعالِ حقیقت» است.

نتیجه‌گیری

حضرت فاطمه زهرا(س)، با زهدی آگاهانه و حضوری مجاهدانه، الگویی است برای تمام عصرها. در روزگاری که جنگ ترکیبی، روح و روان جامعه را نشانه گرفته، بازگشت به سبک زندگی فاطمی، نه‌تنها یک انتخاب اخلاقی، بلکه یک راهبرد تمدنی است. باشد که این جرعه‌های نور، دل‌ها را برای درک عظمت فاطمی آماده‌تر سازد.

چرا امام علی علیه‌السلام فرمودند: «اگر مردگان بازگردند، قطعاً ازدواج می‌کنند»؟ تحلیل حدیثی و اخلاقی

در میان آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی اهل بیت علیهم‌السلام، توصیه به ازدواج جایگاه ویژه‌ای دارد. یکی از بیانات تأمل‌برانگیز امام علی علیه‌السلام که در کتاب «عوالی اللآلی» آمده، چنین است: «لَو خَرَجَ العُزّابُ مِن أمواتِكُم إلَى الدُّنيا لَتَزَوَّجوا» اگر مردگانِ بی‌همسر شما به دنیا باز می‌گشتند، قطعاً ازدواج می‌کردند (عوالی اللآلی، ج۳، ص۲۸۳، ح۱۵)

این جمله کوتاه، اما ژرف، حامل پیام‌های عمیق اخلاقی، اجتماعی و معنوی است. در ادامه به تحلیل این حدیث از منظر منابع دینی شیعه می‌پردازیم:

💠 ۱. ازدواج؛ فرصتی برای رشد و تکامل

در نگاه اسلامی، ازدواج صرفاً یک نیاز طبیعی نیست، بلکه بستری برای رشد اخلاقی، اجتماعی و معنوی انسان است. امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «رَکْعَتانِ یُصَلّیهِما مُتَزَوِّجٌ أفضَلُ مِن رَکْعَتَیْنِ یُصَلّیهِما أعزَبُ» (وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۲۳) یعنی دو رکعت نماز فرد متأهل برتر از دو رکعت نماز فرد مجرد است. این نشان می‌دهد که ازدواج نه‌تنها مانع عبادت نیست، بلکه آن را ارتقاء می‌دهد.

💠 ۲. حسرتی در آخرت؛ چرا مردگان آرزوی ازدواج دارند؟

حدیث امام علی علیه‌السلام اشاره به این دارد که مجردان در آخرت، ازدواج‌نکردن را یکی از حسرت‌های خود می‌دانند. چرا؟ زیرا فرصت‌هایی که در دنیا برای ساختن خانواده، تربیت نسل صالح، و مشارکت در جامعه داشتند، از دست رفته است.

در قرآن نیز آمده است: «وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ» (مریم: ۳۹) . آن‌ها را از روز حسرت بیم ده. ازدواج، اگر با نیت الهی و مسئولیت‌پذیری همراه باشد، می‌تواند یکی از اعمالی باشد که در آخرت حسرت فقدان آن را بخورند.

💠 ۳. ازدواج؛ مسئولیت اجتماعی و اخلاقی

در منابع شیعی، ازدواج نه‌تنها یک امر شخصی بلکه یک مسئولیت اجتماعی تلقی می‌شود. امام رضا علیه‌السلام می‌فرمایند: «مَن تَزَوَّجَ فَقَد أَحرَزَ نِصفَ دینِه» (بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۲۱)  هر کس ازدواج کند، نیمی از دین خود را حفظ کرده است

این حدیث نشان می‌دهد که ازدواج نقش مهمی در حفظ اخلاق، عفت، و سلامت روانی و اجتماعی دارد.

💠 ۴. دعوت به تعجیل در ازدواج

بیان امام علی علیه‌السلام، با تأکید بر «قطعاً ازدواج می‌کردند»، نوعی هشدار و دعوت به تعجیل در ازدواج است. این تأکید نشان می‌دهد که فرصت‌های دنیا محدودند و نباید در تصمیمات مهم زندگی، مانند ازدواج، بیش از حد تعلل کرد.

 نتیجه‌گیری

حدیث امام علی علیه‌السلام درباره حسرت مردگان مجرد، ما را به تأملی عمیق درباره فلسفه ازدواج در اسلام دعوت می‌کند. ازدواج در نگاه اهل بیت، نه‌تنها یک نیاز طبیعی بلکه یک مسیر الهی برای رشد، مسئولیت‌پذیری، و تکامل انسانی است. اگر مردگان به دنیا بازگردند، قطعاً این مسیر را انتخاب می‌کنند؛ پس ما که در دنیا هستیم، چرا درنگ کنیم؟

سخن نوزاد در گهواره: پیام توحیدی حضرت عیسی (ع) در تفسیر نور

در سوره مریم، آیات ۲۹ و ۳۰، یکی از شگفت‌انگیزترین صحنه‌های قرآن به تصویر کشیده شده است: سخن گفتن حضرت عیسی علیه‌السلام در گهواره. این آیات، نه تنها معجزه‌ای الهی را روایت می‌کنند، بلکه پیام توحیدی عمیقی را منتقل می‌سازند.

 فَأَشارَتْ إِلَيْهِ قالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا (مریم: ۲۹)   پس مریم به سوی او (عیسی) اشاره کرد. گفتند: چگونه با کسی که در گهواره کودک است سخن بگوییم؟

 قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا (مریم: ۳۰)   (عیسی به سخن آمد و) گفت: منم بنده‌ی خدا، او به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است.

🔍 نکات تفسیری از تفسیر نور

1. روزه سکوت حضرت مریم  

   طبق آیه قبل، حضرت مریم نذر سکوت کرده بود. بنابراین، در برابر تهمت‌ها، به فرزندش اشاره کرد تا او پاسخ دهد. این وفای به نذر، نشانه‌ای از بندگی و اطاعت کامل است.

2. اولین سخن حضرت عیسی: بندگی خدا  

   با اینکه مسیحیان بعدها دچار غلو شدند و حضرت عیسی را خدا یا فرزند خدا دانستند، قرآن کریم تصریح می‌کند که اولین جمله‌ی او در گهواره، اعلام بندگی خدا بود:  

   "إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ"  

   این جمله، ردّی قاطع بر هرگونه شرک و غلو است.

3. نبوت در گهواره، رسالت در هفت‌سالگی  

   طبق نقل استاد قرائتی از امام باقر علیه‌السلام، حضرت عیسی در گهواره نبی بود، اما مقام رسالت را در هفت‌سالگی دریافت کرد. این تفکیک میان نبوت و رسالت، از نکات دقیق کلام اهل بیت است.

4. دفاع از مادر، معرفی خود، و هدایت مردم  

   حضرت عیسی علیه‌السلام با یک جمله، سه هدف را محقق ساخت:

   - دفاع از پاکدامنی مادرش  

   - معرفی مقام نبوت خود  

   - اشاره به وظیفه مردم در پذیرش پیام الهی

📚 نتیجه‌گیری

آیات ۲۹ و ۳۰ سوره مریم، نه فقط یک معجزه، بلکه یک بیانیه توحیدی‌اند. حضرت عیسی علیه‌السلام، در نخستین کلام خود، بندگی خدا را محور قرار داد. این آیات، پاسخی قرآنی به غلو تاریخی مسیحیان و دفاعی الهی از مقام حضرت مریم علیهاالسلام هستند. تفسیر نور استاد قرائتی، با بهره‌گیری از روایات اهل بیت، این پیام‌ها را با زبانی ساده و دقیق روشن ساخته است.