فرهنگی

رازهای جذب برکت الهی در زندگی؛ ۱۱ عاملی که قرآن می‌گوید

همه ما در پی زندگی‌ای پررونق، معنوی و سرشار از خیر و برکت هستیم. اما برکت چیست و چگونه می‌توان آن را جذب کرد؟ قرآن کریم، این کتاب هدایت بشریت، کلیدواژه‌هایی را به ما می‌دهد که هر یک، دریایی از رحمت و برکت الهی را به سوی زندگی ما سرازیر می‌کند. در این نوشتار، با ۱۱ مفهوم «مبارک» و بابرکت در قرآن آشنا می‌شویم که نقشه راهی برای رسیدن به زندگی پرخیر و برکت است.

۱۱ کلید طلایی برکت از نگاه قرآن کریم

۱. تقوا: شرط نزول برکات آسمانی قرآن می‌فرماید:«وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ» (اعراف: ۹۶). پیام کاربردی:تقوا و پرهیزگاری، تنها یک عمل فردی نیست؛ بلکه کلید گشایش درهای برکت از آسمان و زمین است. زندگی اقتصادی، اجتماعی و معنوی جامعه با تقوا شکوفا می‌شود.

۲. کعبه: خانه برکت و هدایت «إِنَّأَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَ هُدًى لِلْعَالَمِينَ» (آل عمران: ۹۶). پیام کاربردی:کعبه، تنها یک بنای تاریخی نیست؛ بلکه کانونی مملو از برکت و هدایت برای تمام جهانیان است. دل‌ها و نگاه‌های ما به سوی این خانه مبارک، خود سرچشمه‌ای از برکت است.

۳. قرآن: کتابی سراسر برکت «هَذَا كِتَابٌأَنْزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ» (انعام: ۹۲). پیام کاربردی:قرآن، کتاب زندگی است. انس با قرآن، تلاوت، تدبر و عمل به آن، برکت را در خانه‌ها، قلب‌ها و عقل‌های ما جاری می‌سازد.

۴. پیامبران و اولیای الهی: انسان‌های بابرکت خداوند در مورد حضرت عیسی(ع)می‌فرماید: «وَ جَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ» (مریم: ۳۱). پیام کاربردی:پیروی از سیره و سخن پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) که وارثان برکت نبوی هستند، زندگی ما را نیز مملو از برکت می‌کند.

۵. دعا: درخواست مستقیم برکت «وَقُلْ رَبِّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلًا مُبَارَكًا وَ أَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ» (مؤمنون: ۲۹). پیام کاربردی:دعا، خود یک عمل بابرکت است و درخواست از خدا برای نزول برکت در محل زندگی، کار و تمام شئونات، پاسخی الهی را به همراه دارد.

۶. درخت زیتون: نشانه‌ای از طبیعت بابرکت «يُوقَدُمِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ» (نور: ۳۵). پیام کاربردی:نعمت‌های طبیعی مانند درخت زیتون، مظهر برکت خداوند هستند. استفاده صحیح و شکرگزاری از این نعمات، باعث تداوم برکت می‌شود.

۷. سلام: کلید برکت در روابط «فَإِذَا دَخَلْتُمْبُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً» (نور: ۶۱). پیام کاربردی:سلام کردن تنها یک تعارف نیست؛ بلکه تحیتی مبارک و پاک از سوی خداست که محبت می‌آفریند و برکت در روابط خانوادگی و اجتماعی ایجاد می‌کند.

۸. شب قدر: شبی فراتر از هزار ماه «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُفِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ» (دخان: ۳). پیام کاربردی:شب قدر، اوج نزول برکت الهی است. بیداری، عبادت و دعا در این شب، سرنوشت یک ساله ما را پربرکت می‌کند.

۹. باران: نازل‌کننده برکت «وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَ حَبَّ الْحَصِيدِ» (ق: ۹). پیام کاربردی:باران، نماد رحمت واسعه الهی است که زمین مرده را زنده می‌کند. این آیه ما را به تفکر در نعمت‌های ظاهری و باطنی خداوند دعوت می‌کند.

۱۰. ذات پروردگار: سرچشمه همه برکات «فَتَبَارَكَاللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ» (غافر: ۶۴). پیام کاربردی:منشأ تمام برکت‌ها، ذات پاک خدای متعال است. اوست که برکت را می‌آفریند و در موجودات قرار می‌دهد.

۱۱. نام خداوند: بلندمرتبه و بابرکت «تَبَارَكَاسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ» (الرحمن: ۷۸). پیام کاربردی:یاد و نام خداوند، خود مایه برکت است. شروع کارها با نام خدا (بسم‌الله) برکت را در عمل ما جاری می‌سازد.

عدالت الهی در تکلیف؛ هرگز فراتر از توانتان نیست(تفسیر فرازی از دعای امام سجاد علیه السلام)

امام سجاد (علیه السلام) در این بخش از دعا، با بیانی شیوا و منطقی، به یکی از زیباترین و آرامش‌بخش‌ترین اصول اعتقادی اسلام اشاره می‌فرمایند: اصل “عدالت در تکلیف". این کلام را می‌توان در چهار بخش اصلی بررسی کرد:

۱. «وَضَعَ عَنَّا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ» — آنچه را در توانمان نبود، برداشت

· تفسیر: این بخش، بزرگ‌ترین لطف الهی را نشان می‌دهد. خداوند از همان ابتدا، هرگونه تکلیف سنگین و غیرقابل تحملی را از دوش بندگان برداشته است. این یعنی نظام تشریع (قوانین دین) با نظام تکوین (توانایی‌های انسان) هماهنگ است. او می‌داند چه چیزی را می‌توانیم و چه چیزی را نمی‌توانیم انجام دهیم.

۲. «لَمْ يُكَلِّفْنَا إِلَّا وُسْعاً» — جز به اندازه توانمان تکلیف نکرد

· تفسیر: “وسع” به معنای گنجایش و حدّ توانایی است. خداوند نه تنها تکلیف غیرممکن را برداشته، بلکه حتی در محدوده ممکنات نیز تا سرحدّ توان از ما توقع ندارد. این بیانگر “میانه‌روی” و “تعادل” در دین خداست. عبادات، احکام مالی مانند زکات و حتی جهاد، همگی با در نظر گرفتن “طاقت” انسان وضع شده‌اند.

۳. «لَمْ يُجَشِّمْنَا إِلَّا يُسْراً» — جز به آسانی‌ها ما را نیازارد

· تفسیر: “تجشیم” به معنای به رنج و زحمت انداختن است. امام (ع) می‌فرمایند خداوند حتی در همان حدّ وسع و توان ما نیز، دین را به گونه‌ای قرار داده که “آسان” و “ممکن” باشد، نه مشقّت‌بار و طاقت‌فرسا.

  · نمونه: قضای نماز بر مریض، افطار روزه بر مسافر، قبول شدن توبه پس از گناهان بزرگ، همه مصداق “یُسر” (آسانی) هستند.

۴. «لَمْ يَدَعْ لِأَحَدٍ حُجَّةً وَ لَا عُذْراً» — برای هیچ کس بهانه‌ای باقی نگذاشت

· تفسیر: این بخش، نتیجه نهایی و هشداری بزرگ است. وقتی خداوند این سه شرط را رعایت کرد (برداشتن محالات، تکلیف در حد توان، و آسان‌گیری)، دیگر هیچ عذر و بهانه‌ای برای ترک تکالیف باقی نمی‌ماند. کسی نمی‌تواند بگوید:

  · “توانایی نداشتم” (چون در حد توانت است)

  · “سخت بود” (چون خدا آن را آسان کرده)

  · “نمی‌توانستم تحمل کنم” (چون غیرممکن‌ها را برداشته)

این فراز برای زندگی ما یک پیام بسیار مهم دارد

· آرامش روانی: باور به این اصل که “تکالیف الهی در حد توان من است"، بزرگ‌ترین آرامش را به انسان می‌دهد. او می‌داند که خداوند قاضی سخت‌گیری نیست که از او فراتر از حد امکان توقع داشته باشد.

· نفی تنبلی: از سوی دیگر، این کلام، هرگونه عذر و بهانه‌تراشی برای ترک واجبات را از بین می‌برد. وقتی مطمئن هستیم که خداوند “عادل” است و تکلیفش “در حد وسع” و “آسان” است، پس باید با انرژی و امید به استقبال تکالیف برویم.

· چهره رحمانی دین: این بیان، چهره دین را به عنوان یک مجموعه سخت و طاقت‌فرسا مخدوش می‌کند و آن را به عنوان “راهنمای زندگی قابل اجرا” و “مهربان” معرفی می‌نماید.

 امام سجاد(علیه السلام) به ما می‌آموزند که خداوند، مانند پدری دلسوز و معلمی حکیم است که هم “مهربان” است و هم “مدبر". او هم توان ما را می‌سنجد و هم هدفش تربیت و رشد ماست. بنابراین، در برابر چنین سیستم حکیمانه و عادلانه‌ای، تنها پاسخ منطقی، “سپاسگزاری” و “عمل صالح” است.

منبع: صحیفه سجادیه، دعای اول

راهکارهای عملی کسب علم از زبان مولا علی علیه السلام

قال عليّ عليه السّلام: العلم لا يحصل إلّا بخمسة أشياء: أوّلها: بكثرة السّؤال و الثّاني: بكثرة الاشتغال و الثّالث: بتطهير الأفعال و الرّابع: بخدمة الرجال و الخامس: باستعانة ذي الجلال.

حضرت علی علیه السلام می فرماید: علم جز با پنج چيز به دست نمي آيد: سؤال کردن بسيار، اشتغال فراوان به «درس و بحث و پژوهش» طهارت در رفتار و کردار، خدمت کردن به مردان، «يعنى علماء و دانشمندان و اساتید» و كمك خواستن از خداوند متعال.

(تحرير المواعظ العددية، ص: 394)

امام علی (علیه السلام) در این حدیث کوتاه، یک «فرمول جامع و پنج مرحله‌ای» برای دستیابی به علم حقیقی ارائه می‌فرمایند. این پنج شرط، تنها به دانش دینی محدود نمی‌شود، بلکه برای کسب هر نوع علم و مهارتی کاربردی و ضروری است. بیایید این پنج کلید را به تفکیک بررسی کنیم:

۱. کلید اول: «کثرت السؤال» — پرسشگری بسیار

· تفسیر: علم، با نادانستن و اعتراف به جهل آغاز می‌شود. انسان تا سؤال نکند، به دنبال پاسخ نمی‌رود. پرسش، موتور محرک یادگیری است. این پرسش‌گری باید هم “درونی” (از خود پرسیدن) و هم “بیرونی” (از اساتید و اهل علم پرسیدن) باشد.

· کاربردی: خجالت را کنار بگذارید. هرگز از پرسیدن هیچ سؤالی، هر چند ساده به نظر برسد، نهراسید. فضای ذهن خود را به یک محیط پویا و پرسشگر تبدیل کنید.

۲. کلید دوم: «کثرت الاشتغال» — تلاش و ممارست فراوان

· تفسیر: علم، یک شبه و با آرزو به دست نمی‌آید. این مرحله، سخت‌ترین بخش کار است و نیازمند “مداومت” و “تمرین” است. علم مانند درختی است که تنها با آبیاری مستمر و مداوم به ثمر می‌نشیند.

· کاربردی: برنامه‌ریزی منظم برای مطالعه، تکرار و مرور مطالب، حل تمرین و مباحثه علمی، مصادیق همین “اشتغال فراوان” هستند. از سخت‌کوشی خسته نشوید.

۳. کلید سوم: «تطهیر الأفعال» — پاکسازی اعمال و نیت‌ها

· تفسیر: این شرط، نقطه تمایز «علم نافع» (دانش سودمند) از «علم غیرنافع» است. اگر قلب و اعمال انسان آلوده به گناه، حسادت، خودخواهی و غرور باشد، مانند آینه‌ای زنگار گرفته است که نمی‌تواند نور حقیقت را منعکس کند. تقوا و پاکی، شرط “درک” صحیح علوم است.

· کاربردی: در مسیر دانش، نیت خود را برای خدا خالص کنید. از علم برای فخرفروشی و قدرت طلبی استفاده نکنید. مراقب اخلاق و رفتار خود باشید تا قلب شما ظرفیت دریافت علم را از دست ندهد.

۴. کلید چهارم: «خدمة الرجال» — خدمت به استادان و بزرگان

· تفسیر: این مرحله، تنها “حضور در کلاس” نیست، بلکه به معنای “فروتنی” و “ادب” در برابر استاد و “خدمت” به او است. با این خدمت (که می‌تواند حتی در قالب انجام کاری کوچک باشد)، طالب علم، حجب و حیا را کنار زده و قلب استاد را برای انتقال کامل علم و اسرار آن، به خود می‌گشاید.

· کاربردی: با ادب و تواضع در محضر استاد حاضر شوید. برای ایشان احترام قائل باشید. این تواضع، کلید گنجینه‌های علمی است که در سینه اساتید نهفته است.

۵. کلید پنجم: «استعانة ذی الجلال» — یاری خواستن از خداوند

· تفسیر: این شرط، رکن اصلی و روح حاکم بر تمام مراحل است. انسان در نهایت، موجودی محدود است و علم حقیقی، گنجی الهی. بدون استعانت و توکل بر خداوند متعال، تمام تلاش‌ها ممکن است به بیراهه برود یا برکت خود را از دست بدهد.

· کاربردی: در هر مرحله از یادگیری، از خداوند طلب توفیق، فهم درست و بهره‌وری کنید. دعا کنید که علمتان را برکت دهد و آن را در راه خیر به کار گیرید.

امام علی (علیه السلام) در این فرمول طلایی، به ما می‌آموزند که علم‌آموزی یک فرآیند “فردی-اجتماعی-معنوی” است:

· فردی: با سؤال و تلاش فراوان.

· اجتماعی: با تواضع و خدمت به استاد.

· معنوی: با پاکی نیت و یاری جستن از خدا.

این پنج کلید، یک سیستم به هم پیوسته هستند. نبودن هر یک، می‌تواند باعث نقصان در فرآیند کسب علم حقیقی شود. اگر احساس می‌کنید در مسیر دانش پیشرفت کافی ندارید، این پنج گام را در خود مرور کنید و نقاط ضعف خود را بیابید.

منبع حدیث: تحریر المواعظ العددیه، صفحه ۳۹۴

ریشه‌های شخصیت: نبرد پنهان ژن‌ها و محیط از کودکی تا بزرگسالی

تفاوت انسان‌ها از کودکی نشأت می‌گیرد؟

یکی از سؤالات همیشگی در مورد تفاوت‌های انسانی است، اینکه چه چیز ما را از هم متمایز می‌کند؟

 البته زمانی این موضوع مهم‌تر می‌شود که با خشونت، بزهکاری، جرم و جنایت مواجه شویم. احتمالاً آن زمان بیشتر به این موضوع فکر می‌کنیم و به دنبال دلیلش می‌گردیم.

 اینکه چه چیز انسان‌ها را به این مرحله می‌رساند؟ چرا فقط بعضی‌ها دچار این وضعیت می‌شوند در حالیکه بعضی دیگر دست به جرم نمی‌زنند؟ اساساً چرا در یک خانواده، شخصیت همگی با هم تفاوت دارد؟ 

این‌ها سؤالات امروز نیستند و سال‌هاست که ذهن‌ها را درگیر کرده؛ اما اگر چند دهه‌ی پیش، گفتمان غالب، گفتمان روانشناسی فروید بود که مسأله را تا حد زیادی اکتسابی می‌دید و نقش محیط، مخصوصاٌ محیط کودکی را پررنگ جلوه می‌داد، امروز درمورد درستی کامل این موضوع تردید جدی هست. 

حداقل از چند سال پیش که رشته‌های ژنتیک و عصب‌شناسی گسترش پیدا کرده‌اند، گفتمان‌های دیگری نیز حول این موضوع شکل گرفته‌اند: 

اینکه ساختار مغزی انسان و ژن‌های او را نباید نادیده گرفت. 

به عبارت دقیق‌تر، مغز انسان در شکل‌دهی به شخصیت او نقش مهمی دارد و این به نوعی عکس نظریه‌های روان‌شناختی پیشین است. به این صورت، موضوع هویت خیلی بیشتر از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

📚از کتاب «مغز باشخصیت چه می‌گوید؟»

 قانون معکوس‌های الهی: رازهایی که دنیا را زیر و رو می‌کند!

در نظام حکیمانه الهی، برخی قوانین برعکس ظاهرشان عمل می‌کنند؟! این همان “سرُّالاسرار عالم” است که تنها عالمان ربانی و اولیای الهی از آن آگاهند.

معمای جهان: هر چه بکاری، وارونه درو می‌کنی!

۱. صدقه: سرمایه‌گذاری پرسود!

در نگاه اول، تصور می‌کنیم با صدقه دادن، دارایی‌مان کم می‌شود. اما امام صادق (ع) فرمودند:

“داوُوا مَرْضاکُمْ بِالصَّدَقَةِ؛ بیماران خود را با صدقه درمان کنید.” (الکافی، ج۴، ص۵) و در جای دیگر می‌فرمایند: “إِنَّ الصَّدَقَةَ تَدْفَعُ الْبَلَاءَ وَ هُوَ بَلَاءٌ مُنْزَلٌ؛ همانا صدقه بلا را دفع می‌کند، حتی بلای نازل شده.” (ثواب الاعمال، ص۱۴۲)

۲. خمس و زکات: محاسبه سود الهی!

وقتی خمس مال خود را می‌دهیم، گویی خداوند پنج برابر برکت به مالمان می‌دهد. رسول خدا (ص) فرمودند:

“زَكُّوا أَمْوَالَكُمْ تَقِيَهَا لَكُمْ؛ اموالتان را زکات دهید تا آن را برای شما حفظ کند.” (وسائل الشیعة، ج۹، ص۴)

۳. شهادت: زندگی ابدی! شهید با دادن جانش، زندگی جاویدان می‌یابد. قرآن می‌فرماید:

“وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ” (آل عمران:۱۶۹) “و هرگز کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند،مرده مپندار! بلکه زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی می‌برند.”

۴. آخرت‌گرایی: آبادانی دنیا!  امام علی (ع) می‌فرمایند:

“مَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ أَضَاعَ الدُّنْيَا وَ مَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا أَضَاعَ الْآخِرَةَ وَ مَنْ أَرَادَهُمَا مَعاً أَضَاعَهُمَا؛ کسی که آخرت را بخواهد، دنیا را از دست داده و کسی که دنیا را بخواهد، آخرت را از دست داده و کسی که هر دو را بخواهد، هر دو را از دست داده است.” (غرر الحکم، حدیث ۹۸۰۴)

۵. عبادت: ایجاد برکت زمانی!  امام باقر (ع) فرمودند:

“إِنَّ الْعَبْدَ لَيُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيُحْرَمُ بِهِ صَلَاةَ اللَّيْلِ وَ إِنَّ مِنْ وَرَطَاتِ الْأُمُورِ الَّتِي لَا انْفِكَاكَ لَهَا حِرْمَانَ الطَّاعَةِ؛ بنده گناهی می‌کند و به خاطر آن، از نماز شب محروم می‌شود.” (الکافی، ج۲، ص۲۷۴)

رازهای شگفت‌انگیز الهی

۶. سخت‌گیری بر خود: آسانی مشکلات! قرآن می‌فرماید:

“فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا * إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا” (الانشراح: ۵-۶) “پس یقیناًبا دشواری، آسانی است * بی‌گمان با دشواری، آسانی است.”

۷. مرگ‌آگاهی: شادابی دل! امام علی (ع)می‌فرمایند:

“كَفَى بِالْمَوْتِ وَاعِظاً؛ همین مرگ [یادآوری آن] برای پندگیری کافی است.” (غرر الحکم، حدیث ۷۵۱۴)

۸. چشم‌پوشی از حرام: بینایی حقیقی! امام صادق (ع)فرمودند:

“نَظَرُ الْعَبْدِ إِلَى وَجْهِ وَالِدِهِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ وَ نَظَرُ الْوَلَدِ إِلَى وَجْهِ وَالِدِهِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ؛ نگاه کردن بنده به صورت پدر و مادرش از روی محبت به آنها، عبادت است.” (الکافی، ج۲، ص۱۵۸)

همان‌طور که امام علی (ع) فرمودند:

“مَنْ طَلَبَ شَيْئاً أَعْطَاهُ اللَّهُ أَوْ مَنَعَهُ مَا هُوَ خَيْرٌ لَهُ؛ هر کس چیزی را طلب کند، خداوند یا آن را به او می‌دهد یا چیز بهتر از آن را از او مضایقه می‌کند.” (غرر الحکم، حدیث ۹۸۲۹)

منابع

۱.الکافی، شیخ کلینی ۲.وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی ۳.غرر الحکم، آمدی ۴.قرآن کریم ۵.ثواب الاعمال، شیخ صدوق