فرهنگی

 پنج درس از آیه ۲۱۲ سوره بقره درباره دنیاگرایی و عاقبت متقین 

خداوند در این آیه، حقایقی عمیق درباره رابطه انسان با دنیا و آخرت بیان می‌کند:  

۱. دنیا، فریبنده کافران است

«زُیّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا»  

دنیاپرستی و زرق‌وبرق مادی، تنها در نگاه کسانی جذاب است که از باور به قیامت و نعمت‌های بی‌پایان آن محروماند. این آراستگی، پردهای است که چشم دل کافران را از حقیقت غایی می‌پوشاند.  

۲. مسخره کردن مؤمنان، نشانه دنیازدگی

«یَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا»  

تاریخ نشان داده است که مستکبران و مرفهان بیدرد، همواره مؤمنانِ پایبند به ارزشها را به‌خاطر سادگی ظاهر یا سبک زندگی متفاوتشان تحقیر می‌کنند. این رفتار، ریشه در جهل به برتری‌های معنوی و عاقبت اندیشی دارد.  

۳. برتری متقین در قیامت، جبرانکننده سختیهای دنیاست  

«وَ الَّذِینَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»  

پروا پیشگان اگرچه در دنیا مورد تمسخر قرار میگیرند، اما در روز جزا، جایگاهی برتر از تمام ثروتمندان متکبر خواهند داشت. این وعده الهی، مایه تسلی دلهای مؤمنان در برابر آزارهای دنیاست.  

۴. رزق بی‌حساب، نشانه قدرت بیکران الهی

«وَ اللَّهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ»  

خداوند نه‌تنها روزیِ بندگان را به‌اندازه نیاز می‌رساند، بلکه گاه به‌عنوان آزمایش یا لطف خاص، به برخی بی‌حساب عطا می‌کند. این آیه یادآور آن است که نباید ثروت دنیا را ملاک برتری افراد دانست.  

۵. تقوا؛ سپر مؤمن در برابر تمسخرها 

تفسیر نور اشاره میکند که استهزای کافران، تنها زمانی مؤمن را تضعیف میکند که او از تقوا و ایمانش کاسته شود. پایبندی به ارزشهای دینی، انسان را از تأثیرات منفیِ تمسخرها مصون میدارد. 

تفسیر نور، جلد ۱، صفحه ۳۲۸  

سه ویژگی بنیادین شیعه‌ی حقیقی در کلام امام رضا (ع) 

امام رضا (ع) در حدیثی گوهربار، شیعیان راستین را با سه ویژگی اساسی معرفی می‌کنند:  

۱. تسلیم فرمان اهل بیت (ع)

شیعه‌ی واقعی کسی است که اراده و خواست خود را در برابر دستورات ائمه‌ی معصومین (ع) ذوب می‌کند. این تسلیم، نه از روی اجبار، که از سرِ شناختِ جایگاهِ امامت و اطمینان به علمِ الهی آنان است.  

۲. پیروی عملی از سخنان ائمه (ع)

تنها ادعای دوستی کافی نیست؛ شیعه باید گفتار و رفتارش را با آموزه‌های اهل بیت (ع) همسو کند. این پیروی، نشانه‌ی وفاداری عمیق و پذیرشِ ولایتِ آنان در تمام ابعاد زندگی است.  

۳. مخالفت با دشمنان اهلبیت (ع) 

شیعه‌ی راستین، مرزِ خود را با جبهه‌ی باطل مشخص میکند. او نه‌تنها از دشمنان اهل بیت (ع) بیزاری می‌جوید، بلکه در برابر اندیشه‌ها و اقدامات ضدّ ولایی ایستادگی می‌کند.  

امام (ع) تأکید می‌کنند: هر که این سه ویژگی را نداشته باشد، پیوندی با آنان ندارد. این حدیث، معیاری روشن برای سنجشِ حقیقتِ تشیع است؛ تشیعی که تنها به نام و ظاهر محدود نمی‌شود، بلکه در عمل و روحیه تجلی می‌یابد.  

 کتاب «صفات الشیعة»، صفحه ۸۲، حدیث ۲  

۷ نشانه که ثابت می‌کند در مسیر رشد شخصی قرار دارید

۱) تغییر حلقهٔ دوستان و اطرافیان

رشد فردی اغلب با تغییر در روابط اجتماعی همراه است. اگر متوجه شده‌اید بیشتر وقت خود را با افرادی میگذرانید که به شما انگیزه میدهند، دانشتان را افزایش میدهند یا الهام‌بخش هستند، این نشانهٔ خوبی است! شما به‌طور ناخودآگاه به‌سمت ارتباطاتی حرکت میکنید که ارزش افزوده دارند و از رابطه‌های سمی یا یکطرفه فاصله می‌گیرید.  

۲) تحول در اولویت‌های و علایق

رشد کردن یعنی تغییر نگرش به زندگی. ممکن است کارهایی که قبلاً برایتان جذاب بود، دیگر هیجانی نداشته باشد. بهجای آن، به یادگیری مهارتهای جدید، توسعهٔ فردی یا اهداف بلندمدت علاقه پیدا میکنید. این تحول نشان میدهد ذهن و قلب شما به‌سمت خواسته‌های اصیلتان حرکت می‌کند.  

۳) گوش‌دادن به صدای درونی نیازها

اگر دیگر خود را فدای رضایت دیگران نمی‌کنید و بهجای «بله» گفته‌ای اجباری، مرزهای شخصی مشخص دارید، در مسیر رشدید. توجه به نیازهای جسمی، روانی و عاطفی خود، اولین قدم برای ساختن یک زندگی متعادل است.  

۴) بی‌میلی به رابطه‌های

دیگر گفت‌وگوهای پیش‌پاافتاده یا ارتباطات زودگذر برایتان جذاب نیست. شما به‌دنبال روابط عمیق‌تر، همفکری‌های معنادار و افرادی هستید که درک متقابل از ارزشهای شما دارند. این نشاندهندهٔ بلوغ عاطفی و شناخت بهتر از خودتان است.  

۵) لذت‌بردن از چالش‌های مسیر

ترس از شکست یا سختیها شما را متوقف نمیکند. درعوض، هر قدم کوچک به‌سمت هدف را جشن میگیرید و از فرآیند یادگیری لذت میبرید. این نگرش، تفاوت میان افراد معمولی و افراد در حال رشد است!  

۶) رهاکردن بار گذشته

اگر دیگر اجازه نمی‌دهید اشتباهات قدیمی یا حسرت‌های دیروز، فرصت‌های امروز و فردا را از شما بگیرند، یعنی به سازگاری عاطفی رسیده‌اید. شما گذشته را به‌عنوان معلمی برای آینده می‌بینید، نه زندانی که در آن بمانید.  

۷) زمان، گرانبهاترین دارایی شماست

وقتگذاری برای کارهای بیهوده، شبکه‌های اجتماعی بدون هدف یا افرادی که انرژی شما را تخلیه میکنند، متوقف شده است. شما به‌مرور مدیریت زمان را یاد گرفتهاید و هر دقیقه را به رشد فردی یا تجربه‌های ارزشمند اختصاص میدهید.  

حکایت ما

روایت بی‌قراری مردمانی است که از پس شیشه‌های غبارگرفته‌ی دنیا، چشم به افقِ غیبت دوخته‌اند

آنان که در سایه‌سارِ انتظار، نَفَسهایشان با نسیم ظهور گره خورده است.

ما خورشید را گم نکرده‌ایم، خورشید در افقِ جانِ امام غایب میتپد؛ ولی ما آینه‌هایمان را به زنگارِ غفلت بسته‌ایم.

دوری ما نه از آفتاب که از خویشتن است؛ از تاروپودِ وجودی که هر رشته‌اش باید به ریسمانِ ولایت گره می‌خورد.  

حکایت ما

قصه‌ی گمگشتگانی است که کویرِ دنیا، ردپای فطرتشان را به باد داده.

اما هنوز هم میشود در سجاده‌های شکسته، آهی یافت که نَفَسِ «یا مهدی» را در سینه می‌غلتاند.

بیایید دست به دامنِ آیاتِ مهربانی شویم که در لوحِ دلِ ائمه نوشته‌اند.

بیایید به شاخسارانِ نورانیِ عصمت چنگ زنیم؛ شاید از شاخه‌های نیایش، نردبانی به آسمانِ ملکوت برآید.  

ما جمعه را نشانه گرفته‌ایم، نه چون روزی از روزهای خاک، که چون موعدِ وعدهگاهِ ظهور.

تو را خواندیم تا قله‌های غربت در وجودمان فرو ریزد و قدم‌هایمان بر جاده‌ی مقاوت استوار بماند.

همه‌ی لحظه‌های ما، زمزمه‌ی عطشی است که تنها با بارانِ آمدن تو سیراب می‌شود؛ آن از جنسِ رحمت، از آسمانِ امامت تا زمینِ تشنگان.  

حکایت ما

روایتِ خاکی است که هنوز امیدِ روییدن دارد. هر ذره‌ای منتظرِ نسیمِ قیامتی است که از مشرقِ جانِ مهدی(عج) وزیدن بگیرد…

در آموزههای دینی، ارتباط عمیقی بین آنچه در درون داریم و آنچه در رفتارمان ظاهر می‌شود وجود دارد. این متن با مقایسه ویژگیهای اخلاقی مثبت و منفی، نشان میدهد که صلاحیت درونی چگونه در اعمال ما تجلی می‌یابد.  

تحلیل ویژگیهای اخلاقی از نگاه اسلامی

۱. صداقت در برابر دروغگویی

ـ انسان صادق، با هماهنگی درون و برون، به دیگران اعتماد میکند. قرآن میفرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ»با صادقان باشید (توبه:۱۱۹).  

ـ دروغگو از آلودگی باطن رنج میبرد و حتی راستی دیگران را باور نمیکند.  

۲. امیدواری در برابر ناامیدی

ـ مؤمن امیدوار، توکل به خدا را سرلوحه قرار میدهد و دیگران را به رحمت الهی امیدوار میکند.  

ـ ناامیدی نشانه ضعف ایمان است؛ چنانکه خداوند فرمود:وَلَا تَیْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ؛ از رحمت خدا ناامید نشوید (یوسف:۸۷).  

۳. تواضع در برابر تکبر

ـ انسان متواضع با شکرگزاری، فضیلت اخلاقی خود را نشان میدهد. امام علی (ع) میفرمایند:  «الشُّکرُ قِیدُ النِّعمَةِ»شکرگزار نعمتها باشید.

ـ متکبران، انتظار اطاعت بی‌چون و چرا دارند؛ گویی فراموش کرده‌اند «إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا»  می‌کنند که خداوند متکبران را دوست نمیدارد(حدید:۲۳).  

۴. دانش در برابر جهل

ـ عالم راستین به محدودیت دانش خود اعتراف میکند. امام صادق (ع): «اَلعِلمُ مِفتاحُ کُلِّ بابٍ». دانش کلید هر دریاست».  

ـ فرد نادان خود را در همهچیز دانا میپندارد و در جهل خویش تکبر میورزد.  

۵. مهربانی در برابر حسادت

ـ انسانهای با محبت، مهربانی را با واژه‌هایی مانند «جانم» و «عزیزم» زنده نگه میدارند.  

ـ حسود، اسیر ذهنیت خود است و گمان میکند دیگران نیز مانند او هستند. قرآن هشدار می‌دهد: «وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ»از شر حسود دوری کنید (فلق:۵).  

باید دانست، اصلاح درون، اساس زیبایی رفتار است. اسلام با تأکید بر تزکیه نفس، از ما میخواهد رذایل اخلاقی را کنار گذاشته و فضایل را جایگزین کنیم. آیا وقت آن نیست که با نگاهی عمیق به درون، خود را بازسازی کنیم؟