فرهنگی

زیباییِ تقوایی که امام جواد(ع) به ما آموخت

قالَ الامام الجواد(ع) : «تَرْكُ ما لا یعْنی زینَةُ الْوَرَعِ»

امام جواد (ع):رها كردن آنچه سودمند نباشد زینت بخش ورع و تقوای انسان می باشد(بحارالأنوار، ج ۷۵ ، ص ۸۰).

تحلیل متن و توضیح حدیث

این روایت نورانی از امام جواد(ع) بر مفهوم «ورع» (تقوای عملی) تأکید دارد و آن را با «ترک آنچه سودمند نیست» پیوند میزند. این جمله در حقیقت، دو لایهی معنایی عمیق را دربردارد:  

1. تقوای فعالانه: ورع تنها به انجام واجبات یا ترک محرمات محدود نمیشود، بلکه شامل پرهیز از هرگونه فعالیت، گفتار یا حتی فکری است که فایدهی معنوی یا دنیوی ندارد. این نگاه، تقوا را به یک «گزینش آگاهانه» تبدیل میکند .  

2. زیبایی در سادگی: امام(ع) ترک امور بیفایده را «زینت» ورع میدانند. این تعبیر نشان میدهد که تقوای واقعی، نهتنها محدودکننده نیست، بلکه به زندگی انسان جلوهی زیبا و متعالی می‌بخشد .  

 پیامهای کلیدی در پرتو منابع 

1. تقوا به‌مثابه فیلتر ذهنی 

   - امام جواد(ع) در منابع دیگر نیز بر «ترک ما لا ینفع» تأکید کردهاند، مانند: «ترك المنّ زينة المعروف» ترک منت‌گذاری، زینت نیکی است . این نشان میدهد تقوا شامل پالایش نیت و رفتار از هر آلودگیِ غیرضروری است.  

   - در حدیثی دیگر میفرمایند: «ترك ما لا يعنى زينة الورع»، که همسو با توصیه به «سکوت جاهل» برای جلوگیری از اختلافات است .  

2. رابطه‌ی ورع و تمرکز بر اهداف متعالی 

   - در موسوعه‌های روایی، ورع به‌عنوان «حفظ نفس از گناهان و شبهات» تعریف شده است . ترک امور بی‌ثمر، انرژی فرد را بر امور اصیل متمرکز می‌کند، مانند عبادت خالصانه که امام(ع) آن را برترین عبادت میدانند .  

3. کاربرد حدیث 

   - این حدیث در عصر حاضر، که انسان در معرض سیلاب اطلاعات و محتوای بی‌پایان است، به «مدیریت توجه» اشاره دارد. همان‌گونه که امام(ع) گوشدادن به سخن شیطان را عبادت او میدانند ，گزینش محتوا و روابط نیز مصداق امروزی «ترک ما لا ینفع» است. 

امام جواد(ع) در روایتی دیگر می‌فرمایند: «عِزُّ المُؤمِنِ غِناهُ عَنِ النّاسِ» (عزت مؤمن در بی‌نیازی از مردم است) . این جمله مکمل حدیث موردبحث است؛ چراکه «ترک امور بی‌فایده » نه‌تنها تقوا را زیبا می‌کند، بلکه انسان را از وابستگی به حاشیه‌ها رها می‌سازد و به عزت واقعی میرساند.

سخن امام جواد (ع) درباره انتخاب بین خدا و شیطان

امام جواد (ع) 

هر کس به سخن گوینده ای گوش سپارد، او را بندگی کرده است، اگر گوینده سخن از خدا می گوید، او خدا را بندگی کرده و اگر از زبان شیطان سخن می گوید، شیطان را بندگی نموده است.

این روایت از امام جواد (ع) با نگاهی به نقش «شنیدن» در شکل‌گیری باورها و اعمال انسان اشاره دارد. ایشان گوش سپردن به سخنان دیگران را همتراز با بندگی گوینده می‌دانند.

این تعبیر، مسئولیت سنگینی بر دوش مخاطب میگذارد: انتخاب آگاهانه میان شنیدن پیامهای الهی (مانند قرآن، احادیث معصومین، یا نصایح خیرخواهانه) یا پذیرش سخنان شیطانی (تهمت، غیبت، ترویج گناه و…).

امام جواد (ع) به ما هشدار میدهند که هر کلام، نیرویی برای جذب قلب و ذهن انسان است و انتخاب منبع شنیداری، مسیر زندگی روحی و اخلاقی ما را تعیین میکند.  

این حدیث در دنیای امروز که انسان در معرض سیلاب اطلاعات و محتوای متناقض است، بیش از هر زمان دیگری کاربرد دارد. تحلیل این روایت میتواند به مخاطبان کمک کند تا با «گزینشگری» در مصرف محتوا، حریم فکری خود را از آلودگیهای اخلاقی حفظ کنند و با تمرکز بر منابع الهی، مسیر رشد معنوی را تقویت نمایند.

هشدار جانسوز رهبر معظم انقلاب دربارهٔ کاهش جمعیت جوان

رهبر انقلاب: یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر میکند، تن او میلرزد، این مسئله‌ی جمعیت است… مسئله‌ی جمعیت را جدی بگیرید؛ جمعیت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌کند.

📝 یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست. یعنی مسئله‌ی جمعیت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا ده سال دیگر فکر میکنیم؛ نه، اگر چند سال بگذرد، وقتی نسلها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست. ‌

بیانات رهبری، ۱۳۹۲/۹/۱۹

این بیانات رهبری با چند محور کلیدی همراه است:  

- خطر کاهش جمعیت جوان به عنوان یک تهدید استراتژیک برای هویت و قدرت امت اسلامی.  

- فوریت اقدام: تأکید بر اینکه این مسئله مانند بیماری‌های علاج‌ناپذیر، پس از گذشت زمان، غیرقابل جبران می‌شود.  

- مسئولیت دینی: یادآوری وظیفه شرعی و اجتماعی مسلمانان در حفظ نسل جوان و تضمین آینده جامعه.  

شادکامی حقیقی در پرتو ارزش‌های معنوی؛ دوازده ویژگی ضروری از نگاه آموزه‌های دینی

شادمانی به‌سرعت حاصل نمی‌شود شادمانی از چندین ویژگی ضروری ناشی می‌شود و یک محصول فرعی است شادمانی مجموع دوازده ویژگی است همه این ویژگی‌ها نباید وجود داشته باشند اگرچه بیشتر آنها برای شخصی که نوعی شادمانی طولانی مدت را تجربه می‌کند باید به وفور وجود داشته باشد.

دوازده ویژگی شادمانی:

عشق، خوش‌بینی، شهامت، احساس آزادی، فعالیت، امنیت، سلامتی، معنویت، نوع‌دوستی، دوراندیشی، شوخ‌طبعی، هدف.

پیامد پیروی از ارزش‌های عمیق انسانی و معنوی معرفی می‌کند. در نگاه دینی، این ویژگی‌ها (مانند معنویت، نوع‌دوستی و هدفمندی) با مفاهیمی چون «تقوا»، «ایثار» و «ذکر خدا» همسو هستند.  

- معنویت. به عنوان محور اصلی، شادکامی را به ارتباط با خدا گره می‌زند.  

- نوع‌دوستی و هدفمندی. یادآور «احسان» و «مسئولیت‌پذیری در برابر خلق» در آموزه‌های اسلامی است.  

- شوخ‌طبعی و خوش‌بینی. نیز در احادیث به عنوان نشانه‌های مؤمن راستین ستایش شده‌اند.  

نیرنگ شیطان برای جلوگیری از بخشش

دوباره زمین خورد و باز راهی منزلش شد و لباس هایش را عوض کرد و به راه افتاد.

این بار مردی را دید که فانوسی به دست گرفته بود و خواستار آن بود که مرد را تا مسجد همراهی کند.

آن دو با هم به راه افتادند و چون به در مسجد رسیدند مرد به آن شخص فانوس به دست تعارف کرد که اول او وارد مسجد شود اما آن شخص امتناع می کرد و وارد نمی شد.

مرد از او پرسید که دلیل این همه اجتناب او از مسجد چیست؟

آن شخص در پاسخ گفت: دلیل آن است که من شیطانم.

مرد کمی ترسید و گفت: اگر تو شیطانی ، پس چرا مرا تا در مسجد همراهی کردی؟

شیطان گفت: بار اولی که به مسجد می آمدی من باعث شدم که زمین بخوری.

و چون تو دوباره تصمیم گرفتی که به مسجد بروی، خداوند تمام گناهانت را آمرزید و من هم دوباره کاری کردم که به زمین بخوری اما چون قصد کردی که باز به مسجد بروی، خداوند گناهان پدر و مادرت را نیز آمرزید و من ترسیدم که اگر باز باعث شوم که تو به زمین بخوری و تودوباره به مسجد بروی، خداوند گناهان فامیل و خاندانت را نیز بیامرزد.این داستان چند پیام کلیدی دارد:  

- استقامت در عبادت: مرد با وجود زمین خوردن و موانع شیطانی، سه بار برای نماز به مسجد بازمی‌گردد که نشانه‌ای از عزم راسخ اوست.  

- رحمت بی‌پایان الهی: هر بار اصرار مرد به عبادت، موجب بخشش گناهان خود، خانواده و حتی خویشاوندانش می‌شود.  

- نیرنگ پیچیده شیطان: شیطان ابتدا با ایجاد مانع (زمین خوردن) سعی در بازداشتن مرد از عبادت دارد، اما پس از درک گسترده‌تر بخشش الهی، مجبور به همراهی ظاهری با او می‌شود تا از بخشش بیشتر جلوگیری کند!  

نکته آموزنده: شیطان گاه با «همراهی فریبکارانه» سعی در کاهش اثرات معنوی عبادت دارد، اما پایداری انسان در راه خدا، توطئه‌های او را بی‌اثر می‌کند.