فرهنگی

 دو دلیل انقلابی که تاریخ اسلام را تغییر داد

امام حسین(ع) در شرایطی که بیعت با یزید می‌توانست امنیت و مقام دنیوی را برایش به ارمغان آورد، با استواری بی‌نظیری گفت: حتی اگر در تمام جهان پناهی نداشته باشم، با یزید بیعت نخواهم کرد. این امتناع قهرمانانه، دو دلیل بنیادین داشت که هر کدام درس‌هایی فراموش‌نشدنی برای تاریخ بشریت شد:

 ۱. نجات اسلام از نابودی  

- بیعت با یزید یعنی مشروعیت بخشیدن به حکومتی فاسد که تمام ارزش‌های اسلامی را نابود می‌کرد.  

- امام در سخنرانی‌هایش هشدار داد:  

  وای بر اسلام وقتی امت به حاکمی مانند یزید گرفتار شود. 

- یزید نماد تحریف دین بود؛ کسی که اسلام را ابزار قدرت‌طلبی می‌دانست و با شرابخواری، قساوت و بی‌بندوباری آشکارا احکام الهی را زیر پا می‌گذاشت.

 ۲. مسئولیت الهی در قیام  

- این امتناع تنها یک انتخاب سیاسی نبود؛ پاسخی به فرمان خداوند بود.  

- در وصیت‌نامه تاریخی به برادرش محمد حنفیه تأکید کرد:  

 من برای احیای امر به معروف و نهی از منکر قیام می‌کنم و می‌خواهم سیره جدم رسول‌الله(ص) را زنده نگه دارم.  

- سکوت در برابر یزید به معنای همکاری با نظام ظلم بود و امام با این قیام، خط‌قرمز تمام مؤمنان را ترسیم کرد: بیعت با ظالم = نابودی دین.

 ۳. پیامدهای تاریخی امتناع 

- اگر امام بیعت می‌کرد:  

  ▪️ حکومت اموی به عنوان نظامی مشروع تثبیت می‌شد  

  ▪️ فساد سیستماتیک به نام اسلام جاودانه می‌گشت  

  ▪️ معیارهای الهی حکومت‌داری برای همیشه محو می‌شد  

- اما این قیام باعث:  

  ▪️ بیداری اسلامی در طول قرن‌ها  

  ▪️ شکل‌گیری جنبش‌های ضداستبدادی  

تفاوت‌های بنیادین امام حسین(ع) و یزید بن معاویه

با بررسی منابع تاریخی و تحلیلی، تفاوت‌های بنیادین امام حسین(ع) و یزید بن معاویه را می‌توان در چهار محور اصلی زیر خلاصه کرد:

 ۱. منشأ مشروعیت  

امام حسین(ع): مشروعیت را ذاتی و الهی می‌دانست. ایشان به عنوان فرزند پیامبر(ص) و امام معصوم، حق حکومت را از آنِ اهل بیت می‌شمرد و بیعت با یزید را تحقیر مقام خلافت اسلامی می‌دانست. در نامه‌ای به مردم کوفه تأکید کرد:  

من شما را به کتاب خدا و سنت پیامبر دعوت می‌کنم که اکنون متروک شده‌اند.  

یزید: قدرت را با زور، حیله و ارث‌گیری غیرشرعی به دست آورد. معاویه با نقض پیمان صلح امام حسن(ع) که انتقال موروثی خلافت را ممنوع کرده بود، یزید را جانشین کرد. این اقدام، بدعتی در نظام اسلامی محسوب می‌شد.  

۲. اخلاق فردی  

- امام حسین(ع): در منابع شیعه و سنی با توصیف‌هایی چون “سرور جوانان بهشت"، “چراغ هدایت” و “پایبند به احکام دین” شناخته می‌شود. حتی در دوران حکومت معاویه، هنگام اقتدا به مروان بن حکم (والی مدینه) به دلیل فسق او، نماز را قطع می‌کرد.  

- یزید: حتی تاریخ‌نگاران طرفدار امویان، شراب‌خواری، لهو و لعب و بی‌بندوباری او را پنهان نکرده‌اند. منابعی مانند طبری نقل می‌کنند که در مجلس او میمون‌بازی مرسوم بود و در روز عاشورا با سر بریده امام حسین(ع) شعرخوانی کرد.  

 ۳. هدف حکومت  

- امام حسین(ع): قیامش برای احیای سنت نبوی و مبارزه با انحرافات بود. در وصیت‌نامه‌اش به برادرش محمد حنفیه تصریح کرد:  

 هدفم امر به معروف و نهی از منکر و احیای سیره جدم رسول‌خدا(ص) است.  

یزید: حکومت را ابزاری برای تثبیت سلطنت اموی و ارضاء شهوات می‌دانست. به گفته مورخان، او در نامه‌ای به والی مدینه نوشت:  

 حسین را وادار به بیعت کن و اگر نپذیرفت، سرش را از تن جدا کن.

 ۴. رویکرد به دین  

- امام حسین(ع): نماینده اسلام ناب محمدی بود که دین را از تحریف نجات داد. در خطبه منا تأکید کرد حاکمانی که قرآن را مهجور کنند، مستحق عزل‌اند.  

- یزید: از دین برای توجیه قدرت سوءاستفاده می‌کرد. اگرچه ظاهرسازی دینی داشت (نماز می‌خواند)، اما به گفته منابع تاریخی، همزمان شراب می‌خورد و به مقدسات توهین می‌کرد. شاهد عینی این تناقض، شعر معروف او پس از واقعه کربلاست:  

  کاش پدرانم زنده بودند و می‌دیدند چگونه قبیله‌ای را با شمشیر درهم کوبیدم.  

- مسئولیت مستقیم یزید در کربلا: اسناد تاریخی (از جمله نامه‌های او به ابن زیاد) نشان می‌دهد دستور قتل امام از سوی یزید صادر شد، هرچند پس از واقعه برای حفظ وجهه، تظاهر به پشیمانی کرد.  

- تفاوت در میراث تاریخی: قیام امام حسین(ع) الهام‌بخش جنبش‌های ضداستبدادی شد، درحالی که یزید نماد سقوط اخلاقی حکومت‌ها گردید.  

یار با صولت حیدر سوی خیبر آمد 

یار با صولت حیدر سوی خیبر آمد 

ای شغالان بگریزید که حیدر آمد 

بنگر شور و جنون شب عاشورا را 

یار در خیمه‌گه سید و سرور آمد  

یارب این سرو که گلزار وطن خرم از اوست 

نگهش دار کزو باغ معطر آمد

گوییا عطر خمینی ست در آفاق جهان

چشم یعقوب مرا یوسف دیگر آمد 

پیر ما دست ابالفضل نگهدارش باد

که جوانانه به دلداری لشکر آمد

محمدتبار

درس‌های جاودان امام حسین(ع): چرا بیعت با ظالم حرام است؟

امام حسین(ع) در روزگاری ایستاد که کمتر کسی جرأت ایستادن داشت. ایشان با امتناع از بیعت با یزید، تنها یک موضع تاریخی نگرفت، بلکه الگویی برای تمام دوران‌ها ساخت. این پیام ساده اما عمیق را به بشریت آموخت:  

۱. الگویی فراتر از عاشورا 

سخن امام حسین(ع) فقط مربوط به حادثه عاشورا نبود. این یک درس همیشگی است: مردم هرگز نباید به حاکمان فاسد مشروعیت ببخشند. این اصل، چراغ راه مبارزه با ظلم در همه اعصار شده است.  

۲. مرز روشن حق و باطل  

امام با این امتناع، تفاوت حکومت الهی و سلطنت جاهلی را آشکار کرد. نشان داد حکومتی که بر پایه فساد بنا شود، هرگز مشروعیت ندارد.  

۳. تکلیف هر مسلمان 

بیعت نکردن با ستمگر، تنها وظیفه امام معصوم نبود. این یک وظیفه شرعی برای همه مؤمنان است. سکوت در برابر فساد، یعنی همکاری با نظام ظالم.

درس عاشورا به ما می‌گوید: سکوت در برابر فساد سیستماتیک، خیانت به ارزش‌های انسانی است. مسئولیت ماست که نظام‌های فاسد را به رسمیت نشناسیم.  

امتناع امام حسین(ع) از بیعت، پایه‌گذار مکتب مبارزه با تحریف دین توسط قدرت‌های شیطانی بود. این جمله، تنها یک شعار تاریخی نیست؛ چراغ راه بشریت برای تشخیص حق از باطل در همه زمان‌هاست.  

کربلا و فرات: نخستین قداست‌های زمین؛ ازلیتِ برکت در خاک و آب

قال ابو عبد الله علیه السلام: “أن أرض کربلا و ماء الفرات اول ارض و اول ماء قدس الله تبارک و تعالی…"؛ امام صادق علیه السلام فرمود: سرزمین کربلا و آب فرات، اولین زمین و نخستین آبی بودند که خداوند متعال به آنها قداست و شرافت بخشید.

بحار الانوار، ج 98، ص 109 و نیز کامل الزیارات، ص 269

امام صادق علیه‌السلام، ریشه‌های ملکوتیِ قداست کربلا و آب فرات را آشکار می‌سازند: این سرزمین مقدس (کربلا) و این رود حیات‌بخش (فرات)، نخستین زمین و نخستین آبی هستند که خداوند متبارک و تعالی، آنها را تقدیس کرد و بر آنها شرافتی بی‌همتا افاضد نمود.

این تقدیس، پیش از آفرینش بسیاری از مخلوقات و پیش از وقوع حادثه‌ی عاشورا، در ساحت علم و اراده‌ی الهی وجود داشت؛ گویا کربلا و فرات، ذاتاً برگزیده و در طینت خود، مشمول لطف ویژه‌ی پروردگار بودند.

این شرافتِ ازلی، کربلا را نه فقط به خاطر رویداد عظیم شهادت، که به خاطر اصالت قداستش در نقشه‌ی الهی آفرینش، به قبله‌گاه اشتیاق مؤمنان و انبیا تبدیل کرده است.

آب فرات نیز، که رگ‌های حیاتبخش در قلب زمین خشک کربلاست، تنها یک رود نیست؛ بلکه نخستین آبِ مبارک است که خداوند برکت را در جریانش نهاد و آن را به نمادی از تطهیر، حیات و زنده‌کردن دلها گره زد. این تقدیس اولیه، پایه‌ای الهی برای همه‌ی برکات و معجزات بعدی در این سرزمین مقدس، به ویژه واقعه‌ی کربلا، است و نشان می‌دهد انتخاب این مکان برای فداکاری سیدالشهدا علیه‌السلام، حادثه‌ای تصادفی نبود، بلکه تحقق مقدراتی از پیش مقدس‌شده بود.