فرهنگی

اشتباه بزرگ در مسیر رشد شخصی! (تفاوت جالب “ادب” و “عقل” از زبان امام باقر)

امام باقر علیه السلام:

ادب به دست آمدنى و اکتسابى است؛ پس هر کس بر خود سخت گیرد، بر آن دست یابد ولى عقل هدیه اى از جانب خداى متعال است و به هرکس که بخواهد مى بخشد. پس هرکس خود را در آن به سختی اندازد، جز نابخردى نیفزاید. کافی/ج1/ص24/ح18

این حدیث بسیار عمیق از امام باقر (علیه السلام) تمایز مهمی بین امور اکتسابی و امور موهبتی را نشان می‌دهد. در ادامه، تفسیر و تحلیل آن را ارائه می‌دهم.

تفسیر و تحلیل حدیث

امام باقر (ع) در این روایت، دو مفهوم اساسی در سیر تکاملی انسان را از هم جدا می‌کنند:

۱. ادب (رفتار شایسته و تربیت نفس) - امر اکتسابی

· ویژگی: ادب و تربیت نفس، قابل یادگیری و کسب کردن است. مانند یک مهارت که با تمرین و ممارست به دست می‌آید.

· شرط کسب آن: «مَن تَجَلَّدَ عَلَی نَفسِهِ» (هر کس بر خود سخت گیرد). این یعنی موفقیت در این مسیر، نیازمند اراده، پشتکار، مجاهدت و تحمل سختی است. انسان باید با خواهش‌های نفسانی مبارزه کند تا ملکات اخلاقی در او نهادینه شود.

· نتیجه: اگر کسى بر خود سخت بگیرد، حتماً به ادب دست می‌یابد.

۲. عقل (بینش و فهم عمیق) - امر موهبتی

· ویژگی: عقل حقیقی (که فراتر از هوش معمولی است) یک هدیه الهی است. منشأ آن خداست و به هر کس که بخواهد، اعطا می‌شود.

· شرط کسب آن: اینجا نکته کلیدی است. امام می‌فرمایند: «فَمَن تَجَلَّدَ فِیهَا لَم یَزْدَدْ إِلَّا سَفَهًا» (پس هر که در [کسب] آن بر خود سخت گیرد، جز بر سبک ساریش افزوده نشود). یعنی عقل را نمی‌شود با زور و تلاش مستقیم به دست آورد. اگر کسی بخواهد با زحمت و سخت‌گیریِ صرف، عقل را به دست آورد، نتیجه معکوس می‌گیرد و فقط بر سفاهت و حماقت او افزوده می‌شود.

· راه دریافت عقل: کلید دریافت این هدیه الهی، تزکیه نفس، تقوا، دعا و ایجاد ظرفیت برای دریافت آن است، نه تلاش مستقیم و خسته‌کننده.

پیام کلی: برای رشد و تعالی، باید بین ساحت تلاش (در حوزه اخلاق و ادب) و ساحت دریافت (در حوزه بینش و عقل) تفاوت قائل شویم. باید در جای خود تلاش کرد و در جای دیگر، ظرفیت ساخت و طلب کرد.

این حدیث مسیر بسیار دقیق و هوشمندانه‌ای را برای خودسازی واقعی ترسیم می‌کند و از تلاش‌های بی‌ثمر و نتیجه‌عکس جلوگیری می‌نماید.

چرا با این همه فعالیت، احساس عقب ماندن می‌کنی؟ پاسخ در یک جمله از نهج البلاغه.

حرص در دنيا انسان را به جايى نمى رساند

فَإِنَّ الدُّنْيَا مَشْغَلَةٌ عَنْ غَيْرِهَا

🟠 بدان) دنيا انسان را به خود مشغول و از غير خود بيگانه مى سازد.

✍زيرا کار دنيا آن قدر پيچيده و متنوع و گوناگون و پر دردسر است که اگر انسان به سراغ آن برود تمام وقت انسان را به خود مشغول مى سازد تا آنجا که حتى از رسيدگى به سلامت خود و استراحت و رسيدن به همسر و فرزندان و دوستان و بستگان و از آن فراتر رسيدن به انجام فرايض الهى باز مى دارد

وکار آنها به جايى مى رسد که اگر اهل نماز باشند حتى نماز را در آخر وقت در حالى که در تمام رکعات فکرشان در مسائل دنيايى است با عجله تمام بجا مى آورند و گاه صبح هنگامى از خانه بيرون مى دوند که فرزندان آنها در خوابند و شب هنگامى باز مى گردند که باز آنها در خوابند و اين طبيعت دنياپرستى است.

این جمله نورانی از امام علی (ع) در نامه 49 نهج البلاغه، یکی از هشدارهای اساسی ایشان درباره سرشت فریبنده دنیا است. در ادامه، تفسیر، عناوین جذاب و کلیدواژه‌ها را ارائه می‌دهم.

تفسیر و تحلیل کلام امام علی (ع)

این جمله بخشی از توصیه‌های امام به مالک اشتر است و در واقع هشداری کلی به همه انسان‌هاست. تحلیل آن در دو سطح قابل بررسی است:

۱. معنای ظاهری: دنیا به چه چیزی مشغول می‌کند؟

امام می‌فرمایند دنیا انسان را بهغیر خودش مشغول می‌کند. این “غیر” می‌تواند شامل این موارد باشد:

· غیر = آخرت و اهداف متعالی: دنیا آن‌قدر با مشغله‌های کاذب (کسب مال، مقام، رقابت‌های بیهوده) انسان را سرگرم می‌کند که او را از یاد خدا، عبادت، تهذیب نفس و آماده‌سازی برای زندگی ابدی غافل می‌کند.

· غیر = خود انسان و خانواده‌اش: گاهی مشغولیت‌های دنیایی آن‌چنان زیاد می‌شود که فرد از سلامت جسم و روان خود، تربیت فرزندان و حفظ کانون خانواده بازمی‌ماند. همان‌طور که در توضیح متن نیز به درستی اشاره شد.

۲. معنای عمیق: مکانیزم فریب دنیا دنیا

با ایجاداحساس نیازهای کاذب و بی‌پایان، دائماً ذهن و انرژی انسان را به خود معطوف می‌کند. این مشغولیت، یک شلوغی مضر است؛ مانند کسی که آن‌قدر مشغول جمع‌آوری هیزم برای گرم کردن خانه است که فراموش می‌کند باید خانه‌ای بسازد تا هیزم در آن بسوزد. دنیا ما را به “وسایل” مشغول می‌کند و از “اهداف” اصلی زندگی غافل می‌نماید.

پیام کاربردی: امام علی (ع) به ما می‌آموزند که باید هوشیارانه مرز بین “استفاده از دنیا” و “اسارت در دنیا” را تشخیص دهیم. دنیا وسیله است برای رسیدن به کمال، نه اینکه خودش هدف نهایی شود.

این حدیث یادآور می‌شود که پرداختن به “غیر المهم” (مشغولیت‌های دنیوی زودگذر)، باعث تضییع “الأهم” (سعادت ابدی) می‌شود.

🔻 هفته دفاع مقدس گرامی باد

امنیت امروزمان را مدیون ایثارگرانی هستیم که با جان خود از این مرز و بوم دفاع کردند.

📊 آمار کلی شهدای جنگ تحمیلی

· تعداد کل شهدا: ۲۱۳,۲۵۵ نفر

    شامل:

  · ۱۵۵,۰۸۱ نفر در درگیری مستقیم با دشمن

  · ۱۶,۱۵۴ نفر در حملات دشمن به شهرها

  · ۱۱,۸۱۴ نفر در حوادث متفرقه

  · ۹,۸۸۹ نفر در سایر موارد

👤 وضعیت تاهل و سن شهدا 

· مجرد: ۱۵۵,۲۵۹ نفر

· متأهل: ۵۵,۹۹۶ نفر

· ۱۴ سال و کمتر: ۷,۰۵۴ نفر

· ۱۵ تا ۱۹ سال: ۶۵,۵۷۵ نفر

· ۲۰ تا ۲۳ سال: ۸۷,۱۰۶ نفر

· ۲۴ تا ۲۹ سال: ۲۲,۷۰۳ نفر

· ۳۰ سال و بالاتر: ۳۰,۸۱۷ نفر

🪖 آمار شهدا بر اساس نیروها

· سپاه پاسداران:

  · کادر: ۲۳,۱۹۹ نفر

  · سرباز: ۱۶,۷۳۸ نفر

· ارتش جمهوری اسلامی

  · کادر: ۹,۰۸۹ نفر

  · سرباز: ۳۶,۹۶۵ نفر

· نیروی انتظامی:

  · کادر: ۲,۹۲۶ نفر

  · سرباز: ۵,۶۷۲ نفر

👥 سایر اقشار شهدا جنگ تحمیلی 

· دانش‌آموز: ۳۲,۲۷۵ نفر

· دانشجو: ۲,۶۰۸ نفر

· روحانی: ۲,۷۴۲ نفر

· شغل آزاد: ۳۱,۶۷۴ نفر

· دولتی: ۲۶,۲۹۳ نفر

· بسیج ویژه: ۲,۳۲۹ نفر

· کودک: ۲,۹۰۶ نفر

· غیرایرانی: ۴,۵۶۴ نفر

⚔️ عملیات‌های دفاع مقدس

· ۱۹ عملیات بزرگ

· ۱۹ عملیات متوسط

· ۱۲۵ عملیات کوچک

· ۱۰۰۰ روز نبرد فعال

🔥 نام‌های ماندگار عملیات‌ها دفاع مقدس

· ۷ عملیات با رمز یا الله

· ۱۳ عملیات با رمز محمد رسول الله

· ۷ عملیات با نام علی

· ۱۳ عملیات با نام زهرا

· ۱۱ عملیات با نام حسین

· ۸ عملیات با رمز یا صاحب الزمان

🩸 تلفات دشمن بعثی

· کشته: ۳۹۵,۱۴۸ نفر

· اسیر: ۷۲,۳۶۳ نفر

· هواپیماهای سرنگون‌شده: ۳۶۶ فروند

· هلیکوپترهای سرنگون‌شده: ۹۰ فروند

🌹 یادشان گرامی، راهشان پررهرو باد:

«بازمانده‌ای از غافله آن روزگاران…»

فاتحه‌ای نثار روح پاک همه شهدا بفرستیم.

چرا در ترک عادت‌های مخرب شکست می‌خوریم؟ پاسخ امام علی در یک جمله.

🔻خود را از عادت های هلاکت بار نجات دهید.

🔸 أَيُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا، وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا.|حکمت ۳۵۹

▫️ای مردم، خودتان ادب کردن خویش را بر عهده بگیرید، و نفس را از عادت های هلاکت بار بازگردانید.

تفسیر و تحلیل حدیث

این حکمت بلند، فرمانی است از سوی امام علی (ع) که یک دستورالعمل عملی برای نجات و تعالی نفس ارائه می‌دهد. این جمله دو بخش کلیدی و مکمل دارد:

۱. «تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا» (خودتان ادب کردن خویش را بر عهده بگیرید):

· تأدیب به معنای آموزش، تربیت و اصلاح است. امام (ع) بر مسئولیت فردی هر شخص در قبال تربیت نفس خود تأکید می‌کنند. این یک کار بیرونی نیست که دیگران بخواهند برای ما انجام دهند، بلکه یک جهاد درونی (جهاد اکبر) است که باید خودمان پیشگام آن باشیم.

· این بخش، نافی نقش معلم و مربی نیست، بلکه بر  خودانگیختگی فرد در فرآیند تربیت تأکید می‌ورزد.

۲. «اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا» (نفس را از عادت های هلاکت بار بازگردانید):

· «ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا» قدرتمندترین بخش این حدیث است. «ضَراوَة» به معنای عادت شدید، چیره شده، و به حالت غریزه درآمده است. امام (ع) به عادت‌هایی اشاره می‌کنند که آن‌چنان در جان انسان ریشه دوانده‌اند که گویی جزئی از طبیعت او شده‌اند و ترک آنها بسیار دشوار به نظر می‌رسد.

· «اعْدِلُوا» به معنای منصرف کردن، بازگرداندن و تغییر جهت دادن است. این فعل، حاکی از اقدامی قاطع و ارادی است. نفس به سوی این عادات مخرب گرایش دارد و انسان باید با اراده‌ای محکم، آن را از این مسیر منحرف کرده و به سمت دیگری ببرد.

پیام کلی: این حدیث شریف به ما می‌آموزد که رهایی از چنگال عادت‌های ویرانگر، نیازمند خودرأیی، مسئولیت‌پذیری و اقدام جهادی است. نباید منتظر معجزه یا نجات‌دهنده‌ای بیرونی بود. نجات از «ضَراوَة العادات» با «تولی التأدیب» ممکن می‌شود.

هفت کلید طلایی برای والدین: چگونه پایه‌گذار یک سال تحصیلی پرانرژی و موفق برای فرزندمان باشیم؟#سال_تحصیلی

⌛️شروع سال تحصیلی می‌تواند برای فرزندان تجربه‌ای هیجان‌انگیز و همچنین استرس‌زا باشد. رفتار و گفتار معقولانه والدین در این زمان می‌تواند تأثیر زیادی بر روحیه و انگیزه تحصیلی فرزندان داشته باشد. در ادامه به چند نکته مهم اشاره می‌شود:

💡1. گفتگو درباره انتظارات

والدین باید با فرزندان خود درباره انتظارات تحصیلی و اهداف سال جدید صحبت کنند. این گفتگو باید به گونه‌ای باشد که فرزند احساس کند نظرات و خواسته‌های او نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.

💡2. ایجاد فضای مثبت

والدین باید سعی کنند فضایی مثبت و حمایتی در خانه ایجاد کنند. تشویق و تحسین فرزندان به خاطر تلاش‌ها و موفقیت‌های کوچک می‌تواند انگیزه آن‌ها را افزایش دهد.

💡3. مدیریت استرس

والدین باید به فرزندان خود کمک کنند تا استرس‌های مرتبط با شروع سال تحصیلی را مدیریت کنند. می‌توانند تکنیک‌های آرامش‌بخشی مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن را به آن‌ها آموزش دهند.

💡4. برنامه‌ریزی و سازماندهی

والدین می‌توانند به فرزندان کمک کنند تا برنامه‌ریزی مناسبی برای سال تحصیلی داشته باشند. این شامل تنظیم زمان مطالعه، فعالیت‌های فوق‌برنامه و استراحت‌ها می‌شود.

💡5. تشویق به ارتباطات اجتماعی

والدین باید فرزندان را تشویق کنند تا با دوستان قدیمی خود ارتباط برقرار کنند و در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند. این امر می‌تواند به کاهش اضطراب آن‌ها کمک کند.

💡6. گوش دادن فعال

والدین باید به فرزندان خود گوش دهند و احساسات و نگرانی‌های آن‌ها را جدی بگیرند. این کار باعث می‌شود فرزندان احساس کنند که مورد حمایت و درک قرار دارند.

💡7. آموزش مهارت‌های حل مسئله

والدین می‌توانند به فرزندان یاد دهند که چگونه مشکلات را شناسایی کرده و راه‌حل‌هایی برای آن‌ها پیدا کنند. این مهارت‌ها در طول سال تحصیلی بسیار مفید خواهند بود.

این نگاه، باعث می‌شود فرزند:

· احساس امنیت کند.

· مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرد.

· و انگیزه درونی برای یادگیری در او شکل بگیرد.

جمله کلیدی شما: “گفتگو باید به گونه‌ای باشد که فرزند احساس کند نظرات و خواسته‌های او نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.” 👈 این نکته، سنگ بنای ارتباط مؤثر و پرورش یک فرد مستقل است.

نکته دیگری که می‌توان به آن افزود:

· الگوسازی مثبت: والدین می‌توانند با خواندن کتاب، یادگیری مهارت جدید یا مدیریت صحیح زمان خود، به صورت غیرمستقیم الگوی مناسبی برای فرزندان با