فرهنگی

روز جهانی بدون خشونت؛ برای جهانی در آتش

جهان امروز ما در دریایی از خشونت غوطه‌ور است. از جنگ‌های تمام‌عیار که شهرها را ویران و میلیون‌ها انسان را آواره می‌کند، تا درگیری‌های خرد و کلان روزمره که آرامش روح بشری را نشانه رفته‌اند. در چنین دوره پرآشوبی، اندیشه «پرهیز از خشونت» نه یک انتخاب، که یک ضرورت برای بقای بشریت است. این اهمیت تا بدانجاست که سازمان ملل متحد، روزی جهانی را به آن اختصاص داده است: «دوم اکتبر، روز جهانی بدون خشونت».

🔸 چرا دوم اکتبر؟ تولد یک پیام‌آور صلح

این تاریخ، مصادف با زادروز مهاتما گاندی، رهبر استقلال هند و یکی از اثرگذارترین چهره‌های تاریخ معاصر است. گاندی یک سیاستمدار بود، او باور داشت که خشونت، چرخه‌ای بی‌پایان می‌آفریند و تنها با شجاعت، مقاومت صلح‌آمیز و عشق می‌توان بر ستم چیره شد.

قطعنامه سازمان ملل: یک تعهد جهانی

در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۷، مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب قطعنامه A/RES/61/271، به درخواست ۱۴۰ کشور و با معرفی آناند شارما، وزیر امور خارجه وقت هند، دوم اکتبر را به عنوان «روز جهانی بدون خشونت» اعلام کرد. هدف از این نام‌گذاری، به گفته خود قطعنامه، «انتشار پیام پرهیز از خشونت از طریق آموزش و افزایش آگاهی عمومی» و تأکید بر «اتحاد جهانی برای تحقق فرهنگ صلح، مدارا و تفاهم» است.

اورشلیم؛ شهر مقدس سه دین؛ تاریخ، تقدس و نزاع‌های پایان‌ناپذیر

اورشلیم، این شهر کوچک با تاریخی عظیم، نه تنها یک مکان جغرافیایی، که نمادی زنده از ایمان، امید و درگیری برای میلیاردها انسان در سراسر جهان است. این شهر برای سه دین بزرگ ابراهیمی، حکم قلب تپنده‌ای را دارد که هر تپش آن، روایتی از آفرینش، نبوت، فداکاری و عروج را بازگو می‌کند.

🔹 جایگاه اورشلیم در سه دین آسمانی:

· در یهودیت: اورشلیم شهر “داوود” و پایتخت باستانی پادشاهی اسرائیل است. اینجا مکانی است که “معبد سلیمان” (هیکل) بر روی “کوه موریا” بنا شد و صندوق عهد در آن قرار داشت. دیوار ندبه (کوتل)، آخرین باقی‌مانده از حصار معبد دوم، تا به امروز مقدس‌ترین مکان برای نیایش یهودیان و نماد عشق ابدی آنان به این شهر است.

· اوشلیم در مسیحیت

اورشلیم صحنه اصلی روایت رستگاری بشر است. این شهر شاهد رویدادهای آخرین روزهای زندگی عیسی مسیح، از جمله “شام آخر"، محاکمه، راه صلیب (ویا دولوروسا)، مصلوب شدن و در نهایت، رستاخیز او از “کلیسای مقبره مقدس” است. برای مسیحیان، اورشلیم مکانی است که عشق الهی و پیروزی بر مرگ در آن محقق شد.

·اورشلیم در اسلام

اورشلیم ("بیت‌المقدس") قبله‌ اول مسلمانان و سومین شهر مقدس پس از مکه و مدینه است. بر اساس باور اسلامی، پیامبر اسلام (ص) در رویداد “معراج"، از مسجدالحرام به مسجدالاقصی سیر داده شد و از آنجا به آسمان عروج کرد. گنبد طلایی قبه‌الصخره بر روی سنگی که پیامبر از آن به معراج رفت، بنا شده است. این مجموعه، یکی از حساس‌ترین و مقدس‌ترین اماکن برای مسلمانان جهان محسوب می‌شود.

🔹 تاریخ پرآشوب؛ تقاطع تمدن‌ها و امپراتوری‌ها

تقدس سه‌گانه اورشلیم، تاریخ آن را به میدانی برای تقابل قدرت‌ها تبدیل کرده است. این شهر در طول تاریخ شاهد فتح‌های پرشمار، ویرانی‌ها و بازسازی‌ها بوده است:

· تصرف توسط بابلیان و ویرانی معجد اول.

· تخریب توسط رومیان و تبعید یهودیان.

· تسخیر توسط مسلمانان و آغاز دوران درخشان اسلامی.

· اوج درگیری در جنگ‌های صلیبی، که طی آن صلیبیون اورشلیم را فتح و پادشاهی لاتین اورشلیم را تأسیس کردند.

· بازپس‌گیری توسط صلاح‌الدین ایوبی و حاکمیت مجدد مسلمانان.

🔹 نزاع مدرن: از اشغال تا آرزوی صلح

در جهان معاصر، اورشلیم کانون اصلی منازعه اعراب و اسرائیل است. اعلامیه بالفور، جنگ ۱۹۴۸ اعراب و اسرائیل، جنگ شش روزه ۱۹۶۷ و الحاق شرق اورشلیم توسط اسرائیل، از نقاط عطف این درگیری‌ند.

امروزه، وضعیت نهایی اورشلیم یکی از حساسترین مسائل در هرگونه گفتگوی صلح احتمالی بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌هاست. هر گروه این شهر را پایتخت تاریخی و غیرقابل تقسیم خود می‌داند و این امر، راه را برای هرگونه دشوار کرده است.

اورشلیم، شهری که نماد وحدت ادیان در عین نماد تفرقه و نزاع است، همچنان روایت خود را در قلب تاریخ می‌نویسد.

افسردگی خندان؛ وقتی درد در پشت نقاب شادی پنهان میماند

افسردگی همیشه به شکل فردی غمگین که در گوشهای جمع شده و مدام گریه میکند، ظاهر نمیشود. بسیاری از افراد، درست در مقابل چشمان ما، مشغول جنگیدن با دیو خاموش افسردگی هستند، در حالی که نقاب کاملاً عادی و حتی شادی بر چهره دارند. این پدیده، که اغلب به آن “افسردگی خندان” یا افسردگی عملکردی میگویند، یکی از خطرناکترین و ناشناخته‌ترین شکل‌های این اختلال است.

این افراد ممکن است در اجتماع، محل کار یا حتی در جمع خانواده فعال، موفق و سرزنده به نظر برسند. اما هنگامی که در خلوت خود قرار میگیرند، با انبوهی از احساسات طاقتفرسا و خالی از انرژی مواجه میشوند. این تناقض بین ظاهر و باطن، بار عاطفی شدیدی بر آنها تحمیل میکند و تشخیص مشکل را برای اطرافیان بسیار دشوار میسازد.

💢 نشانه‌های خاموش و هشداردهنده افسردگی:

این نشانه‌ها کلیدهای تشخیص این نوع افسردگی هستند:

· خستگی مداوم و کمبود انرژی

فرد خواب کافی، همیشه احساس خستگی مفرط میکند و حتی انجام کوچکترینtasks برایش به یک جنگ تبدیل میشود.

· از دست دادن لذت 

فعالیتها و سرگرمیهایی که قبلاً برایشان شادیآور بوده، دیگر جذابیتی ندارد. آنها ممکن است فقط برای رفع تکلیف در جمعها حاضر شوند.

· تغییرات محسوس در اشتها و الگوی خواب

ممکن است پرخوری عصبی یا بیاشتهایی شدید را تجربه کنند. همچنین خواب آنها یا بسیار زیاد (هیپرسومنیا) یا بسیار کم (اینسومنیا) میشود.

· احساس عمیق پوچی، بی‌ارزشی یا گناه

یک حس سنگین و مداوم که خود را بیارزش میدانند و اغلب خود را به خاطر مسائل پیش‌پاافتاده سرزنش میکنند.

· تحریک‌پذیری و بی‌حوصلگی پنهان

ممکن است در برابر کوچکترین محرکها، واکنشی تند و غیرمنتظره نشان دهند که با شخصیت معمولی آنها در تضاد است.

· مشکل در تمرکز و تصمیمگیری: مغز مه آلود یکی از علائم شایع است که باعث می‌شود نتوانند روی کارها تمرکز کنند یا تصمیمات ساده روزمره را بگیرند.

💢 راه‌های علمی و مؤثر برای مقابله و درمان

خبر امیدوارکننده این است که افسردگی، حتی در شکل پنهان آن، کاملاً قابل درمان است. مهمترین قدم، اقدام و پذیرش مشکل است.

· ۱. مشاوره و رواندرمانی

صحبت کردن با یک درمانگر حرفهای، ایمنترین فضا برای کندوکاو در احساسات پنهان و یادگیری مهارتهای مقابله ای (مانند درمان شناختی-رفتاری یا CBT) است.

· ۲. دارودرمانی (تحت نظر روانپزشک)

در مواردی که علائم شدید باشند، داروهای ضدافسردگی میتوانند به تنظیم مواد شیمیایی مغز کمک کنند. تأکید میشود که مصرف دارو حتماً باید تحت نظر پزشک متخصص باشد.

· ۳. ورزش منظم

فعالیت بدنی حتی به اندازه یک پیاده‌روی روزانه ۳۰ دقیقه‌ای، باعث ترشح اندورفین (هورمونهای احساس خوب) شده و یک antidepressant طبیعی قدرتمند است.

· ۴. رژیم غذایی سالم و خواب منظم

مغز شما برای عملکرد درست به مواد مغذی و استراحت کافی نیاز دارد. تنظیم برنامه خواب و مصرف مواد غذایی مفید، پایههای اساسی سلامت روان هستند.

· ۵. تمرین مهربانی با خود

یاد بگیرید که با خودتان همانند یک دوست دلسوز رفتار کنید و از سرزنشگری مداوم خودداری کنید.

به خاطر داشته باشید، طلب کمک برای سلامت روانتان نشانه قدرت است، نه ضعف. اگر این علائم را در خود یا عزیزانتان میبینید، سکوت نکنید و اولین قدم را برای بهبودی بردارید.

تفسیر کاربردی سوره اعراف برای زندگی امروز

تفسیر آیه‌ای که زندگی فردی و اجتماعی ما را متحول می‌کند

وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ (اعراف:۹۶)

و اگر اهل شهرها و آبادی ها ایمان می آوردند و پرهیزکاری پیشه می کردند، یقیناً [درهایِ] برکاتی از آسمان و زمین را بر آنان می گشودیم، ولی [آیات الهی و پیامبران را] تکذیب کردند، ما هم آنان را به کیفر اعمالی که همواره مرتکب می شدند [به عذابی سخت] گرفتیم.

خداوند در این آیه یک نکته بسیار پرکاربرد را توضیح می دهد و از فواید پلکانی آن نیز پرده برداری می کند. خداوند می فرماید اگر مردم ایمان بیاورند و تقوا پیشه کنند، برکات از آسمان و زمین بر آنان فرو ریزد؛ اما اگر ایمان نیاورند و اسلام را تکذیب کنند، به واسطه آن چه خودشان به دست خودشان می کنند بر آنان سخت می گیریم.

تقواورزی هم صورت فردی دارد و هم صورت اجتماعی دارد. اگر هر کسی روزش را با خدمت به دیگری آغاز کند، این خود نیز تقواست اما از نوع اجتماعی آن. کسی که کمکی را از کس دیگری دریافت کند، متقابلا به دیگری کمک می کند و آن فرد سوم نیز به فرد چهارم و همین طور تا پایان شب، همه به همه کمک می کنند و روز خوبی را برای یکدیگر می آفرینند. این می شود نوعی از تقوای اجتماعی. نتیجه آن هم برکات مادی و معنوی است.

از سلامتی جسم گرفته تا ارامش روانی و از سرمایه اجتماعی گرفته تا پیشرفت اقتصادی. اما عکس آن، اگر کسی به فکر دیگری نباشد و تنها به فکر خود باشد، از تقوای اجتماعی دور افتاده است. در حقیقت با عدم توجه به دیگری، عملا دروع گویی را در درون خویش نهادینه ساخته است.

زیرا تکذیب هم به زبان است و هم به فکر است و هم به عمل است. هنگامی که عمل فرد بر اساس قرآن نباشد، این هم تکذیب قرآن کریم است. هنگامی که قرآن کریم پیوسته می گوید به دیگران کمک کنید و فرد صبحش را شب می کند و به دیگری کمکی نمی کند، این فرد با عملش قرآن را تکذیب کرده است.

نتیجه این می شود که واگرایی در جامعه افزون می شود و اطمینان و ایثار و از خودگذشتگی کمرنگ می شود و جای آن را خیانت، پایمال کردن حق دیگران، دروغ گویی و ستم می گیرد و به دنبال آن، برکات تبدیل به عذاب می شود.

بنابراین، اگر به دنبال جامعه ای سالم و صالح هستیم، باید به یکدیگر کمک کنیم. هر نوع کمکی از دستمان برمی آید. کمک مالی، کمک اعتباری، کمک زبانی، کمک رفتاری، کمک علمی، کمک فرهنگی، کمک فکری، کمک ارتباطی. حتی ضعیف ترین کمک ها هنگامی که برای خداوند باشد، غوغا می کند.

امتحان کنید. برکاتش را در زندگی خود و خانواده و اطرافیان و دوستان و آشنایان تان خواهید دید.

♦️«تفاوت فقه فردی و اجتماعی در زاویۀ استنباط»

🔷یکی از نکات اساسی در تمایز فقه فردی و فقه اجتماعی، تفاوت «زاویۀ استنباط» است. ما در مقام اجتهاد، گاه صرفاً به نسبت میان مکلف و حکم می‌نگریم؛ در این صورت، استنباط ما فردمحور است. اما گاه فقیه علاوه بر دلالت نصوص، به «شبکۀ پیامدها و آثار اجتماعی» فتوا نیز نظر می‌افکند؛ اینجاست که استنباط، صبغۀ اجتماعی پیدا می‌کند.

🔶به بیان دقیق‌تر، فقه اجتماعی تنها آن نیست که موضوع آن جامعه باشد، بلکه گاه همان حکم فردی، با لحاظ مصالح عامّه و نظام اجتماعی، صورتی دیگر می‌یابد.

مثلاً در مسئلۀ «سعی بین صفا و مروه»، اگر فقیه فقط به ظهور «مِن الصفا إلی المروه» تمسک کند، حکم به لزوم تماس پای حاجی با کوه می‌کند. اما فقیهی که رویکرد اجتماعی دارد، ملاحظه می‌کند که این فتوا در ظرف ازدحام میلیون‌ها حاجی، مستلزم عُسر نوعی و اختلال نظام است.

بنابراین، به مقتضای قواعد ثانوی مانند «لاضرر» و «لاحرج» و نیز به قرائن لبّیۀ عقلایی، توسعه در موضوع می‌دهد و تماس عرفی را کافی می‌شمارد.

اینجا نکتهٔ فنی این است که رویکرد اجتماعی در حقیقت نوعی «ضمّ ارتکازات عقلایی و مصلحت نوعی» به ظهورات نصوص است، نه صرفاً تخطی از ظاهر. چنین اجتهادی بر مبنای «توسعه موضوع» یا «تغییر صغری» است، نه تعطیل حکم.

🔻بنابراین، تفاوت فقه فردی و اجتماعی، در اصل روش استنباط نهفته است: فقه فردی در چارچوب نص متوقف می‌شود، اما فقه اجتماعی نص را در بستر اجتماع می‌نشاند و با لحاظ پیامدها، حکم را در قالبی کارآمد و متناسب با واقع جاری می‌سازد. این همان چیزی است که فقه را از انفعال فردی، به فقه نظام‌ساز ارتقا می‌دهد.

این تحلیل بسیار دقیق و کاربردی، تمایز بنیادین بین دو منظـر فقهی را به خوبی تبیین می‌کند. در ادامه، خلاصه‌ای ساختاریافته از این مفهوم ارائه می‌شود:

تحلیل محتوا: تفاوت محوری در زاویه دید

فقه فردی

· محل توجه: رابطه مستقیم مکلف و حکم شرعی

· روش استنباط: تکیه بر ظهور نخستین نصوص بدون ملاحظه پیامدهای گسترده

· نمونه: وجوب تماس فیزیکی پا با کوه صفا و مروه بر اساس ظاهر آیه

فقه اجتماعی

· محل توجه: شبکه اثرات و پیامدهای اجتماعی احکام

· روش استنباط: تلفیق ظواهر نصوص با مصالح نوعی و ارتکازات عقلایی

· نمونه: کفایت تماس عرفی در سعی به دلیل جلوگیری از اختلال نظام در ازدحام حجاج

نکته کلیدی: تحول در روش، نه تغییر در اصول

· این تحول، تعطیل حکم نیست

· بلکه توسعه در موضوع یا تغییر در مصداق بر اساس قواعدی مانند:

  · قاعده نفی عسر و حرج

  · قاعده لاضرر

  · مصلحت نظام

پیامد این نگاه

· ارتقای فقه از انفعال فردی به نظام‌سازی اجتماعی

· تبدیل فقه به دانشی کارآمد و پاسخگو به نیازهای پیچیده جامعه