فرهنگی

سکوتی که می‌کُشد؛ نگاهی دردناک به فاجعه سقط‌جنین در ایران

آیا تا به‌حال به این حقیقت تلخ اندیشیده‌اید؟

درد را باید دید، هرجا که باشد.

در دو سال گذشته، جهان به تماشای خون و رنج کودکان غزه نشسته است — آمارهایی که دل هر انسان حساسی را به‌لرزه در می‌آورد. اما آیا فقط آن‌جا سزاوارِ نگرانی ماست؟

در داخل کشور خودِ ما نیز هر سال هزاران جان ناتمام از میان می‌رود. بنا بر آمارهایی که از سوی منابع مختلف اعلام شده، سالانه صدها هزار سقط‌جنین رخ می‌دهد — رقمی که با هر تعبیر، هولناک است و قابل چشم‌پوشی نیست. این آمار، نه فقط ارقامِ سرد، که هشداری اخلاقی و اجتماعی است.

رژیم صهیونیستی در دو سال گذشته بیش از ۲۰,۰۰۰ کودک در غزه را به شهادت رسانده؛ جنایتی که وجدان جهان را بیدار کرده و انسان‌ها را به اعتراض و قیام واداشته است.

🇮🇷 اما در ایرانِ عزیز، طبق آمار رسمی وزارت بهداشت، سالانه حدود ۳۵۰,۰۰۰ و به گفته رئیس کمیسیون جمعیت مجلس، نزدیک به ۷۳۰,۰۰۰ سقط‌جنین رخ می‌دهد!

😢 یعنی ۱۷ تا ۳۶ برابر بیشتر از کودکان شهید غزه، در خاک خودمان، انسان‌های بی‌گناه از بین می‌روند…

📉 آمارها تلخ‌اند، و این درد عمیق و هولناک است…

📊 چرا این اتفاق می‌افتد؟

🔍 طبق گزارش‌ها:

۴۱٪ به دلیل نخواستن فرزند (خودخواهی)

۲۱٪ به دلیل ترس از مشکلات اقتصادی

۲۰٪ به خاطر نامناسب بودن زمان بارداری

و تنها درصد اندکی به دلایل پزشکی و اضطراری

⚠️ اما حقیقت ساده است: هیچ‌یک از این دلایل، گرفتن جان یک انسان را توجیه نمی‌کند.

علل متعددی برای این پدیده ذکر می‌شود: نبودِ خواست برای فرزند، ترس از مشکلات اقتصادی، زمان نامناسب بارداری و در موارد اندکی، دلایل پزشکی. اما هیچ یک از این توجیه‌ها، ارزشِ یک جانِ کوچک را کم نمی‌کند. قرآن می‌فرماید: «وَلا تَقتُلوا أولادَكُم خَشْيَةَ إِملاقٍ — فرزندانتان را از ترس فقر نکشید؛ ما روزی‌دهنده‌ی آنان و شما هستیم.»

این‌جا وظیفهٔ ماست: نه فقط اعتراض و اندوهِ قلبي، بلکه اقدامِ عقلانی و رحیمانه. اگر می‌خواهیم از تکرارِ این درد جلوگیری کنیم، باید ساختارها و فرهنگ‌مان را تغییر دهیم:

حمایتِ اقتصادی و اجتماعی از خانواده‌ها را تقویت کنیم؛دسترسی به مشاورهٔ بارداری، حمایت روانی و کمک‌های مادی را آسان کنیم؛

آگاهی‌دادن دربارهٔ مسئولیت‌های خانوادگی و گزینه‌های دیگر (مثل فرزندخواندگی، حمایت‌های دولتی و خیریه‌ای) را افزایش دهیم؛

و در کنار همهٔ این‌ها، با نرمی و رحمتِ انسانی با کسانی که در شرایط دشوار قرار گرفته‌اند — نه با سرزنش — رفتار کنیم.

نوشتنِ این متن، دعوتی است برای آنکه دست در دست هم بگذاریم تا کمتر انسانی از راه برود، کمتر دلی شکسته شود و کمتر خونی بی‌صدا ریخته شود. هر جنین یک زندگی بالقوه است؛ هر سقطِ عمدی، زخمِ اجتماعی‌ای که باید التیام یابد.

بیایید کمتر انسان بکشیم، بیشتر حمایت کنیم، و بیش از پیش به هم رحم کنیم.

 هفت حق واجب مؤمن بر مؤمن؛ درس‌های پیامبر ﷺ

پيامبر اكرم صلّی الله عليه وآله

🌼 «لِلْمُؤمِنِ عَلَى الْمُؤمِنِ سَبْعَةُ حُقُوقٍ واجِبَةٍ مِنَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ عَلَيه: اَلِأجْـلالُ فى عَيْنِهِ، وَ الْوُدُّ لَهُ فى صَدْرِهِ، وَ المُواساةُ لَهُ فى مالِهِ، وَ اَنْ يُحَـرِّمَ غَيْبَتـَهُ، وَ اَنْ يَعُودَهُ فى مَرَضِهِ، وَ اَنْ يُشَيِّـعَ جِـنازَتَهُ، وَ اَنْ لايَقُولَ فيهِ بَعْدَ مَوْتِهِ اِلاّ خَيْرا».

اسلام، دین عبادت تنها نیست؛ دین محبت، احترام و همدلی است.

پیامبر اکرم ﷺ در حدیثی نورانی، هفت حق واجب مؤمن بر مؤمن را برشمرده‌اند — حقوقی که ریشه در ایمان دارند و رعایتشان، نشانه صداقت در بندگی خداست.

📘 منبع: شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۹۸

«لِلْمُؤمِنِ عَلَى الْمُؤمِنِ سَبْعَةُ حُقُوقٍ واجِبَةٍ مِنَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ عَلَيه:

اَلِإجلالُ فی عَینِهِ، وَالوُدُّ لَهُ فی صَدرِهِ، وَالمُواساةُ لَهُ فی مالِهِ،

وَ أن یُحَرِّمَ غیبَتَهُ، وَ أن یَعُودَهُ فی مَرَضِهِ، وَ أن یُشَیِّعَ جِنازَتَهُ،

وَ أن لا یَقولَ فیهِ بَعدَ مَوتِهِ إلاّ خَیراً.»

پیامبر اکرم ﷺ فرمودند:

 مؤمن بر گردن برادر مؤمنش هفت حق واجب دارد که خدا آن را بر او واجب کرده است:

۱. با دیده احترام به او بنگرد.

۲. در دل، محبتش را نگاه دارد.

۳. در مال خود او را شریک سازد.

۴. غیبت او را حرام بشمارد.

۵. در هنگام بیماری از او عیادت کند.

۶. در تشییع جنازه‌اش شرکت نماید.

۷. پس از مرگش جز نیکی از او یاد نکند.

شرح و تحلیل

۱️⃣ احترام در نگاه

«اَلِإجلالُ فی عَینِهِ» یعنی با چشمانت به او احترام بگذار.

مؤمن، در ظاهر و باطن، حرمت برادر ایمانی خود را نگه می‌دارد؛ نگاهش تحقیر نمی‌کند و رفتارَش کوچک نمی‌نماید.

۲️⃣ محبت در دل

«الوُدُّ لهُ فی صدرِه» یعنی در دل، دوستش بدار.

محبت درون، ریشه‌ی اخلاق بیرون است. جامعه‌ای که دل‌هایش از کینه خالی باشد، بهشت روی زمین است.

۳️⃣ یاری در مال

«المُواساةُ لهُ فی مالِهِ» یعنی اگر برادرت نیاز دارد، در دارایی‌ات او را شریک کن.

انفاق، تنها بخشش نیست؛ بلکه نشانه اعتماد و برادری واقعی است.

۴️⃣ حرام دانستن غیبت

«أن یُحَرِّمَ غیبتَهُ» یعنی پشت سر مؤمن، بدگویی نکن.

حرمت مؤمن از کعبه بالاتر است؛ زبانت را همان‌گونه حفظ کن که ایمانَت را حفظ می‌کنی.

۵️⃣ عیادت در بیماری

«أن یَعُودَهُ فی مَرَضِهِ»؛ حضور کوتاه تو کنار بیمار، دلش را آرام می‌کند و نشانه وفاداری است.

۶️⃣ تشییع جنازه

«أن یُشَیِّعَ جِنازَتَهُ»؛ بدرقه مؤمن تا آخرین منزل، احترام نهایی به پیوند ایمانی است.

۷️⃣ یاد نیک پس از مرگ

«أن لا یَقولَ فیهِ بعدَ موتِهِ إلاّ خیراً»؛ بعد از مرگ، از مؤمن جز نیکی یاد مکن.

یاد بد مردگان، دل زنده‌ها را می‌میراند.

پیام اخلاقی

این هفت حق، ستون‌های جامعه ایمانی‌اند.

اگر تنها یکی از آن‌ها رعایت نشود، محبت میان دل‌ها سست می‌شود.

پیامبر ﷺ با این سخنان، ما را به ساختن جامعه‌ای دعوت کردند که در آن:

احترام جای تحقیر را بگیرد، محبت جای کینه را، و وفاداری جای فراموشی را.

هر مؤمن، در برابر مؤمن دیگر مسئول است؛

نه فقط در عبادت و دعا، بلکه در نگاه، رفتار، و یادش پس از مرگ.

اگر این هفت حق در میان ما زنده شود، ایمان نه تنها در قلب، بلکه در جامعه جریان می‌یابد.

 نگاهی به حکمت امام علی علیه‌السلام درباره برکت و بیداری سحرگاه

گاهی پاسخ به یک پرسش ساده، دروازه‌ای از معرفت را می‌گشاید.

مردی از امام علی علیه‌السلام پرسید: چرا با اینکه سگ‌ها هفت‌قلو می‌زایند و گوسفندها یکی یا دو تا،

اما جمعیت گوسفندها همیشه بیشتر است؟

در حالی که از گوسفند قربانی می‌کنند، ولی از شمارشان کاسته نمی‌شود؟

امام علی علیه‌السلام با نگاهی ژرف و الهی پاسخ دادند: این، به خاطر برکت است؛

گوسفندها شب زود می‌خوابند و پیش از طلوع فجر بیدار می‌شوند،در حالی که سگ‌ها تا نیمه‌شب بیدارند و هنگام فجر می‌خوابند. و این‌گونه، از زمان نزول رحمت و برکت الهی محروم می‌شوند.»

📘 منبع: مجمع‌البیان، ذیل تفسیر سوره کوثر / بحارالأنوار، ج۱، ص۱۲۷

🌿 برکت؛ مفهومی فراتر از محاسبه

در نگاه امام علی علیه‌السلام، برکت یعنی افزونیِ بی‌توضیح و آرامش‌بخش.

گاهی چیزی کم است، ولی برکت دارد؛ مثل لقمه‌ای ساده که دل را سیر می‌کند.

و گاهی چیزی زیاد است، اما برکت ندارد؛ مثل ثروتی فراوان که آرامش را می‌گیرد.

برکت، فقط در عدد و مقدار نیست، در زمان، نیت، عمل و رفتار نیز جاری است.

سحرخیزی، صداقت، قناعت و ترک گناه، سرچشمه‌های برکت‌اند.

راز سحرخیزی در برکت

امام فرمودند: «گوسفندها پیش از فجر بیدارند و رحمت الهی را درک می‌کنند.»

این یعنی برکت در بیداریِ پیش از طلوع آفتاب نهفته است.

پیامبر اکرم ﷺ نیز فرموده‌اند: «اللّهُمّ بارِک لأمّتی فی بُکورِها»

خدایا، در سحرگاهان برای امّتم برکت قرار ده.

کسی که سحر بیدار است — چه برای عبادت، چه برای کار و اندیشه —

دستش در دامن رحمت الهی فرو می‌رود.

 سبک زندگی گوسفندی یا سگی؟

امام علی علیه‌السلام با این تشبیه زیبا، تفاوت دو سبک زندگی را نشان می‌دهند:

ویژگی گوسفند سگ

زمان خواب اول شب نیمه شب به بعد

زمان بیداری قبل از فجر پس از طلوع آفتاب

بهره از رحمت الهی دارد ندارد

نتیجه زندگی برکت، آرامش، فزونی بی‌برکتی، آشفتگی، حرص

🔹 امام در پایان فرمودند: شما را سفارش می‌کنم که شب‌نشینی را ترک کنید و نماز صبح را از دست ندهید، اگر دنبال رزق و برکت هستید.

درس‌های سبک زندگی از این روایت

1. خواب زود و بیداری سحر، برنامه‌ای الهی است.

طبیعت و بدن انسان با آن هماهنگ آفریده شده‌اند.

2. بیداری فجر، آغاز روز پربرکت است.

در آن ساعت، دعاها مستجاب و رزق‌ها تقسیم می‌شوند.

3. برکت در نظم و بندگی است، نه در مقدار.

حتی یک ساعت مفیدِ سحرگاهی، از روزیِ پرغفلت باارزش‌تر است.

4. عادت شب‌نشینیِ بی‌ثمر، دشمن آرامش و برکت است.

شب برای استراحت و خلوت با خداست، نه برای غفلت و پرگویی.

امام علی علیه‌السلام با مثالی ساده، عمیق‌ترین درس زندگی را به ما آموختند:

برکت، نتیجه بیداری دل است، نه بیداری شب.

هرکه با طلوع فجر بیدار شود، نه‌تنها روزش، که زندگی‌اش پربرکت می‌شود.

پس بیایید انتخاب کنیم:

می‌خواهیم سبک زندگی‌مان گوسفندی باشد — آرام، پربرکت، و هم‌نوا با فجر —

یا سگی؛ بی‌قرار، خسته، و دور از لحظه‌های رحمت خدا؟

نماز جماعت یا نماز اول وقت؟ کدام برتر است؟

یکی از پرسش‌های پرتکرار میان نمازگزاران این است که: اگر نماز جماعت پس از گذشت زمان فضیلتِ اول وقت برگزار شود، آیا بهتر است انسان منتظر جماعت بماند یا نماز را در اول وقت به صورت فرادا بخواند؟

علما و مراجع بزرگ در این زمینه دیدگاه‌های متفاوتی دارند. در ادامه، سه نظریه مهم فقهی را مرور می‌کنیم  

۱. جماعت در هر حال برتر است

بر اساس دیدگاه مشهور فقها و صریح عبارت مرحوم آیت‌الله العظمی تبریزی (ره)،

نماز جماعت—اگر پس از وقت فضیلت باشد—از نماز فرادای اول وقت، افضل و پرفضیلت‌تر است.

✅ ایشان فرموده‌اند: بلکه نماز جماعت در غیر وقت فضیلت، از نماز فرادا در وقت فضیلت، افضل است.

📘 منبع: توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‌۱، مسأله ۱۴۰۲

۲. نماز فرادا در اول وقت افضل است

در مقابل، گروهی از مراجع بزرگ از جمله:

مرحوم آیت‌الله العظمی خوئی (ره)

مرحوم آیت‌الله العظمی بهجت (ره)

آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی (دام‌ظله)

بر این باورند که نماز در اول وقت به صورت فرادا، از نماز جماعتی که پس از وقت فضیلت برگزار شود، برتر است.

زیرا در روایات، بر اهمیت فوق‌العاده‌ی «اول وقت» تأکید شده است و آن را محبوب‌ترین زمان نماز نزد خدا معرفی کرده‌اند.

۳. تردید در افضلیت نماز جماعت

اما آیت‌الله العظمی سیستانی (دام‌ظله) می‌فرمایند: بهتر بودن نماز جماعت در غیر وقت فضیلت از نماز فرادا در وقت فضیلت، معلوم نیست.

یعنی از نظر ایشان، دلیلی قطعی بر برتری یکی بر دیگری وجود ندارد؛ بنابراین مؤمن در چنین مواردی می‌تواند هر دو راه را با نیت قربت انتخاب کند.

جمع میان دو فضیلت

حال سؤال مهم‌تر این است:

اگر انسان بخواهد هم از فضیلت اول وقت بهره‌مند شود و هم از ثواب جماعت محروم نگردد، چه باید کند؟

✅ پاسخ را مرحوم آیت‌الله العظمی بهجت (ره) در استفتائات خود چنین بیان فرموده‌اند: در اول وقت، نماز را فرادا بخواند و پس از برپایی جماعت، آن را اعاده کند.

به این ترتیب، مؤمن هم ثواب «نماز اول وقت» را می‌برد و هم از «فضیلت نماز جماعت» بی‌نصیب نمی‌ماند.

نماز، ستون دین است و هرچه با حضور قلب و نیت خالص خوانده شود، ارزش آن چند برابر می‌گردد.

چه در اول وقت فرادا بخوانی، چه اندکی بعد در جماعت، مهم آن است که دل در حضور خدا باشد.

اما اگر بخواهی از هر دو فضیلت بهره‌مند شوی،

بهترین راه همان است که مرحوم آیت‌الله بهجت فرمودند: اول وقت فرادا بخوان، و سپس با جماعت اعاده کن.

یاد قهرمان آسمان؛ نگاهی به زندگی و شهادت جعفر بن ابی‌طالب علیه‌السلام

ششم جمادی‌الاول، یادآور نام مردی است که پیامبر اکرم ﷺ درباره‌اش فرمود: ای جعفر! تو در خلق و خوی، شبیه منی.

او نه‌تنها برادر امام علی علیه‌السلام، بلکه آینه‌ای از روح و سیرت پیامبر بود.

جعفر بن ابی‌طالب علیه‌السلام، مهاجر مؤمن، قهرمان میدان موته و پدر تهیدستان است — مردی که پروازش در آسمان شجاعت و ایمان، جاودانه شد.

۱. تولد و ایمان در نخستین روزها

جعفر بن ابی‌طالب علیه‌السلام، ده سال از برادرش امیرالمؤمنین بزرگ‌تر بود.

در خانواده‌ای رشد کرد که ایمان، شرافت و حمایت از پیامبر در رگ‌هایش جاری بود.

او از نخستین مسلمانان بود؛ همان زمانی که هنوز اسلام در خانه‌ها نجوا می‌شد.

روایت شده است که وقتی ابوطالب دید پیامبر ﷺ در سمت راستش امام علی علیه‌السلام ایستاده و نماز می‌خواند، به جعفر گفت: بال دیگر پسرعمویت باش و در سمت چپش نماز بگزار.

و جعفر از همان لحظه، بال دیگر پیامبر شد؛ در ایمان، در هجرت، و در شهادت.

۲. جعفرِ مهاجر؛ پیشگام ایمان و عدالت

جعفر دو بار هجرت کرد:

1. هجرت به حبشه: او سرپرست مهاجران مسلمان در آن دیار شد و در برابر نجاشی با سخنانی درخشان از اسلام دفاع کرد. با شجاعت گفت: ما مردمی بودیم بت‌پرست، خون می‌ریختیم، زنده به گور می‌کردیم… تا آن‌که خدا پیامبری فرستاد که ما را از تاریکی‌ها نجات داد.

آن سخنان، دل پادشاه را نرم کرد و مسلمانان در حبشه در امنیت ماندند.

2. هجرت به مدینه: پس از سال‌ها دوری، در سال هفتم هجری بازگشت و با آغوش پیامبر روبه‌رو شد.

پیامبر ﷺ با شادمانی فرمود: نمی‌دانم از چه چیز بیشتر خوشحال باشم؛ از بازگشت جعفر یا از فتح خیبر!

۳. جعفرِ طیار؛ قهرمان میدان موته

در جمادی‌الاول سال هشتم هجری، پیامبر ﷺ سپاهی را برای دفاع از اسلام به منطقه موته در سرزمین شام فرستاد.

پرچم اسلام در دست زید بن حارثه بود؛ چون او شهید شد، جعفر پرچم را به دست گرفت و با شجاعت جنگید.

در میان نبرد، دست راستش قطع شد، پرچم را با دست چپ گرفت؛ دست چپش نیز قطع شد، آن را با بازوانش نگاه داشت تا سرانجام به شهادت رسید.

پیامبر ﷺ فرمود: خدا به جای دو دستی که در راه او از دست داد، به جعفر دو بال در بهشت عطا کرد تا با فرشتگان پرواز کند.

از آن پس، او به لقب جعفرِ طیار شناخته شد — قهرمانی که با ایمانش پرواز کرد.

۴. جعفر؛ پدر تهی‌دستان

پیامبر خدا ﷺ او را «ابوالمساکین» — پدر تهی‌دستان — نامید، چون بخشندگی‌اش بی‌حد بود.

هرچه داشت، میان نیازمندان تقسیم می‌کرد و از دل‌های شکسته دستگیری می‌نمود.

او در نگاه پیامبر، نمونه‌ی ایمان و انسانیت بود.

۵. نماز جعفر طیار؛ میراث معنوی او

وقتی جعفر از حبشه بازگشت، پیامبر ﷺ در استقبال از او نماز مخصوصی تعلیم داد — نماز جعفر طیار.

این نماز از گنجینه‌های دعا و مناجات اسلامی است و در روایات آمده است: هرکس نماز جعفر را بخواند، گناهانش آمرزیده می‌شود، هرچند به اندازه ریگ‌های بیابان باشد.

این نماز برای رفع حوائج، آرامش دل، گشایش کارها و برآورده شدن آرزوها بسیار توصیه شده است.

 جعفر بن ابی‌طالب علیه‌السلام، مظهر عشق، ایمان و ایثار است.

از زمین تا آسمان، در هجرت و در شهادت، در دفاع از حق و در پرواز ابدی، زندگی‌اش الگویی برای همه مؤمنان است.

در ششم جمادی‌الاول، یادش را با نیت صبر، ایثار و خدمت به مردم گرامی می‌داریم.

سلام بر جعفر طیار، بال‌های شکوه اسلام، و نوری از جنس شجاعت و عشق الهی.