فرهنگی

تربیت نسل Z در پرتو حکمت علوی

🔰 امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند:

«لا تَقسِروا أولادَكُم عَلى آدابِكُم، فَإِنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَيرِ زمانِكُم» فرزندان خود را بر آداب و رسوم خویش وادار نکنید؛ زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده‌اند.

📚 شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، ج۲۰، ص۲۶۷

پیام تربیتی حدیث

این سخن کوتاه، یکی از ژرف‌ترین اصول تربیت اجتماعی و نسلی را بیان می‌کند:

فرزندان را برای زمان خویش تربیت کنید، نه برای زمان ما. تربیت، رشد دادن است نه تحمیل قالب‌ها. والدینی که می‌خواهند فرزندانشان در آینده بدرخشند، باید آنان را برای «فردا» آماده کنند، نه برای «دیروز» خودشان.

مرز تربیت و تحمیل

حضرت در این کلام، مرز میان تربیت و تحمیل را آشکار می‌سازند. تربیت حقیقی، یعنی فراهم کردن زمینه‌ی شکوفایی استعدادهای درونی فرزند در چارچوب ارزش‌ها، نه الزام او به تکرار شیوه‌های گذشتگان.

هر نسلی، فرزند زمان خویش است؛ همان‌گونه که لباس، ابزار و زبان دگرگون می‌شود، شیوه‌های اندیشیدن و نیازهای روحی نیز تغییر می‌یابد. اگر والدین فرزند را در چارچوب عادت‌های خود زندانی کنند، در حقیقت بال‌های او را برای پرواز در دنیای آینده می‌شکنند.

اصول ثابت، روش‌های پویا

توجه به اقتضائات زمان، به معنای کنار گذاشتن اصول نیست. تربیت دینی بر اصولی ثابت چون ایمان، اخلاق و صداقت استوار است، اما در روش‌ها باید پویا و انعطاف‌پذیر بود.

بیان ارزش‌ها باید با زبان نسل امروز، در قالب رسانه و فضای فکری او صورت گیرد؛ با گفت‌وگو و محبت، نه سلطه و اجبار.

نتیجه تربیتی

اگر والدین، مربیان و مسئولان فرهنگی بخواهند در تربیت نسل Z موفق باشند، باید:

1. دنیای فکری، زبان و دغدغه‌های آنان را بشناسند.

2. میان اصول ثابت و شیوه‌های نو توازن برقرار کنند.

3. با محبت و منطق گفت‌وگویی، ایمان و اخلاق را در جان آنان نهادینه سازند.

 شهادت حضرت زهرا(س) در ۷۵ روز؛ گزارش کهن و مستند شیعی

شهادت حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) در منابع کهن شیعه

یکی از مباحث مهم در تاریخ اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، مدت زمان حیات حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.

نخستین و معتبرترین گزارش‌های شیعی، بر ۷۵ روز تأکید دارند؛ روایتی که با سند صحیح و از امام صادق(علیه‌السلام) نقل شده است و از طریق محدّثان بزرگ به ما رسیده است.

🔹 صفّار قمی (م ۲۹۰ق) در کتاب معتبر بصائرالدرجات نخستین کسی است که این روایت را ثبت کرده است:

 «إنَّ فاطِمَةَ(ع) مَكَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ الله(ص) خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً.»

(بصائرالدرجات، صفّار قمی)

پس از او، دو تن از برجسته‌ترین محدّثان شیعه، ابن ابی‌الثّلج (م ۳۲۵ق) و ثقة‌الاسلام کلینی (م ۳۲۹ق) این گزارش را با دو سند مستقل، از راویان مورد اعتماد یعنی هشام بن سالم و ابوعبیده حذّاء از امام صادق(علیه‌السلام) نقل کرده‌اند: «عاشَتْ فاطِمَةُ(ع) بَعدَ أَبِيها خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً.»

(الکافی، ج ۱، ص ۴۵۸)

این روایات، به دلیل قدمت و وثاقت راویان، مبنای اعتماد بسیاری از دانشمندان متقدم شیعه قرار گرفته است.

عالمان بزرگی چون فضل‌بن‌حسن طبرسی (م ۵۴۸ق)، قطب‌الدین راوندی (م ۵۷۳ق)، ابن بطریق (م ۶۰۰ق) و علی‌بن‌عیسی اِربِلی (م ۶۹۲ق) در آثار خود همین روایت ۷۵ روز را پذیرفته و نقل کرده‌اند.

بنابراین، بر پایه‌ی کهن‌ترین و معتبرترین مستندات حدیثی، حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) هفتاد و پنج روز پس از رحلت پیامبر(ص) به شهادت رسیدند؛ روایتی که از امام صادق(ع) سرچشمه گرفته و با سلسله راویان ثقه، در سراسر تاریخ شیعه ماندگار شده است.

ویژگی‌های یاران امام زمان(عج) در قرآن کریم

قرآن کریم، سیمای یاران مصلح جهانی را پیش از ظهور ترسیم کرده است. آنان تنها منتظر نیستند، بلکه منتظرِ سازنده‌اند؛ درون و برون خویش را به رنگ ایمان آراسته‌اند.

۱️⃣ اهل تواضع‌اند

«وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا» (فرقان/۶۳) آنان با فروتنی گام بر زمین می‌نهند؛ تکبر و خودبینی در رفتارشان راه ندارد.

۲️⃣ دارای بصیرت و بینش روشن‌اند

غرور در قلب و عقل آنان نفوذ نکرده است. شناخت عمیق‌شان از حق، چراغ راهشان در فتنه‌هاست.

۳️⃣ با جاهلان درگیر نمی‌شوند

 «وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا»آنان با آرامش و حلم، جهل را خاموش می‌کنند، نه با جدال.

۴️⃣ اهل عبادت و شب‌زنده‌داری‌اند

 «وَالَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِيَامًا»سحرگاهان، در خلوت سجده، دل از دنیا می‌شویند و به معبود می‌پیوندند.

۵️⃣ از گناه و آتش جهنم می‌گریزند

 «رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ»ترس از گناه، آنان را به مسیر پاکی می‌کشاند.

۶️⃣ اهل اعتدال در زندگی‌اند

«وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا»نه اسراف می‌کنند و نه بخل می‌ورزند؛ میانه‌روی خصلت همیشگی آنان است.

۷️⃣ موحد و خداپرست‌اند

 «لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ»جز خدا را نمی‌خوانند و دلشان جز برای او نمی‌تپد.

۸️⃣ حرمت جان انسان را پاس می‌دارند

 «وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ»در قاموس آنان، خون‌ریزی و ستم جایی ندارد.

۹️⃣ پاکدامن و عفیف‌اند

 «وَلَا يَزْنُونَ»ایمانشان پاسدار پاکی نگاه، دل و عمل است.

🔟 اهل توبه و خودسازی‌اند

 «وَمَنْ تَابَ وَعَمِلَ صَالِحًا»عیب‌های نفس را می‌شناسند و در مسیر اصلاح گام برمی‌دارند.

۱۱️⃣ جبران‌کننده کاستی‌ها و پرکننده خلأها هستند

 «إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا»گذشته را با ایمان و عمل صالح جبران می‌کنند.

۱۲️⃣ از محیط گناه دوری می‌جویند

 «وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا» به مجالس بیهوده پا نمی‌نهند و با کرامت از آن می‌گذرند.

اینانند سربازان آخرالزمان؛

انسان‌هایی که از قرآن برخاسته‌اند و با دل، نگاه، عبادت و اخلاق خود، جهان را برای ظهور آماده می‌کنند.

امام‌شناسی؛ سرچشمه ولایتمداری در مکتب زینب (س)

امام‌شناسی، پایه ولایتمداری در مکتب زینب (سلام‌الله‌علیها)

ولایتمداری بدون امام‌شناسی، بنایی است بی‌پایه.

پایه‌ی ایمان، شناخت امام زمان است؛ چنان‌که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ، فَقَدْ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة.»

هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است.

🔹 امام‌شناسی، شناخت جایگاه الهی امام است؛ انسانی که اراده‌اش در امتداد اراده‌ی خداست.

اطاعت از او، اطاعت از خداست؛ زیرا او حجت خدا بر زمین است.

🔹 تسلیم در برابر امام، به معنای تعطیلی عقل نیست، بلکه ثمره‌ی عقل مؤمنانه است.

عقل در اوج بلوغ می‌گوید: او از من آگاه‌تر است، پس فرمانش راه نجات من است.

🔹 حضرت زینب کبری (س) تجسّم همین ایمان عاقلانه بود.

در نگاه او، ایمان حقیقی در تبعیت مطلق از امام معنا می‌یافت، نه در تفسیر شخصی از ولایت.

🔹 محبت زینبی، محبتی عارفانه بود؛ عشقی که در آن «من» رنگ می‌بازد و «او» محور می‌شود.

در این مقام، بنده از خود می‌گذرد تا در شعاع ولایت، به حقیقت توحید برسد.

زینب (س) با معرفت، اطاعت و عشقش، راهی را گشود که هر مؤمن ولایی باید در آن گام بردارد:

راهی که از امام‌شناسی آغاز می‌شود و به فناء در ولایت می‌انجامد.

شاخص ولایتمداری در سیره حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها)

حضرت زینب کبری (س) بانویی است که هفت معصوم را درک کرد و در تمام مراتب ولایتمداری، از معرفت تا فداکاری، نمونه و سرآمد بود.

او ولایت را تنها در کلام نمی‌دید، بلکه در عمق جانش می‌زیست. از مادرش فاطمه زهرا (س) آموخته بود که چگونه باید جان را فدای ولیّ خدا کرد؛ همان‌گونه که بانوی دو عالم در برابر امیرالمؤمنین (ع) ایستاد و فرمود:علی جان! جانم فدای جان تو، و جان و روح من سپر بلاهای جان تو باد…

زینب (س) نیز در هر عصر از زندگی خویش، از مدینه تا کوفه، از کربلا تا شام، در مسیر ولایت گام برداشت؛ چه در کنار حسین (ع) در اوج بلا و چه در حضور امام سجاد (ع) در دوران اسارت، تسلیم مطلق ولایت بود.

💠 نکات کاربردی از ولایتمداری زینبی

1. ولایتمداری، بر پایه معرفت است. زینب (س) امام را شناخت، اطاعت کرد و در معرفی او کوشید.

2. تسلیم در برابر ولیّ خدا، نشانه ایمان کامل است. هیچ تصمیمی را بدون اذن امام نگرفت.

3. ولایتمداری از خانه آغاز می‌شود. زینب درس بندگی و اطاعت را از مادر ولایی‌اش فرا گرفت.

4. ولایتمداری یعنی دفاع از حق در سختی. زینب در میدان اسارت، با زبان خطبه، از ولایت دفاع کرد.

5. ولایتمداری عمل است، نه شعار. زینب (س) محبت را به اطاعت، و اطاعت را به فداکاری تبدیل کرد.

او آیینه تمام‌نمای ولایت بود؛ بانویی که با صبرش، نه تنها خون عاشورا را زنده نگه داشت، بلکه چراغ ولایت را برای همیشه برافروخت.