فرهنگی

 معجزه آيت الكرسى‌ 

🔹 خواندن آن هنگام خروج از منزل، هفتاد هزار فرشته نگهبان شما ميشوند

🔹 هنگام ورود به منزل، قحطی و فقر هرگز به منزلتان نمی آيد

🔹 خواندن بعد از وضو، شما را هفتاد درجه بلند مرتبه تر می سازد

🔹 خواندن قبل از استراحت، فرشته ها‌ تمام شب را محافظتان خواهند بود

🔹 خواندن بعد از نماز واجب، فاصله شما تا بهشت فقط مرگ است

 تفسیر حکمت توراتی در منابع اسلامی درباره دنیا و آخرت با استناد به قرآن و مفاهیم اسلامی

فِى التَّوراةِ: يا بَنى آدَمَ! أَطيعُونى بِقَدْرِ حاجَتِكُمْ اِلَىَّ وَاعْصُـونى بِقَدْرِ صَبْرِكُمْ عَلَى النّـارِ، وَ اعْمـَلُوا لِلدُّنيا بِقَـدْرِ لَبْثِـكُمْ فيها وَ تَـزَوَّدُوا للاِخِرَةِ بَقَدْرِ مَكْثِكُمْ فيها. [الجواهر السنيّه، ص 66].

در تورات آمده است:اى فرزندان آدم! مرا به اندازه اى كه به من نياز داريد، اطاعت كنيد، و مرا به اندازه صبرتان برآتش دوزخ، معصيت كنيد، براى دنيا به اندازه اى كه در آن مى مانيد كار كنيد، و … براى آخرت، به اندازه اى كه در آن مى مانيد، توشه برداريد.

بسیار عالی! این کلام منسوب به تورات، که در منابع اسلامی نقل شده، دریایی از حکمت و بصیرت است. به عنوان مفسر حدیث، آن را با توجه به مفاهیم قرآن کریم و احادیث معصومین (ع) تفسیر و تبیین می‌کنم.

 تفسیر حکمت توراتی در منابع اسلامی درباره دنیا و آخرت با استناد به قرآن و مفاهیم اسلامی

این کلام، یک معادله دقیق و حساب‌شده برای زندگی سعادتمندانه ترسیم می‌کند. هر بخش را به تفکیک تحلیل می‌کنیم:

۱. «یا بَنی آدَمَ! أَطِیعُونِی بِقَدْرِ حاجَتِکُمْ إِلَیَّ» (ای فرزندان آدم! به اندازه‌ای که به من نیاز دارید، مرا اطاعت کنید)

· تفسیر: این فراز، انقلابی در نگاه به عبادت است. عبادت نه یک تکلیف خشک، بلکه پاسخ به عمیق‌ترین نیاز وجودی انسان است. خداوند مانند هوایی است که برای زنده ماندن به آن نیاز داریم؛ هر چه این نیاز را بیشتر درک کنیم، “تنفس” در فضای طاعت او برایمان حیاتی‌تر می‌شود.

· مؤید قرآنی

  · «یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ» (ای مردم! شما همگی به خدا نیازمندید و تنها خداوند است که بی‌نیاز و ستوده است) (سوره فاطر، آیه ۱۵). این آیه، اساس “حاجت” ما به خداوند را به روشنی بیان می‌کند. طاعت ما باید به اندازه درک این فقر و نیازمان باشد.

۲. «وَ اعْصُونِی بِقَدْرِ صَبْرِکُمْ عَلَى النَّارِ» (و به اندازه صبر و طاقتتان بر آتش دوزخ، مرا معصیت کنید)

· تفسیر: این جمله یک هشدار حساب‌شده و عقلانی است. خداوند می‌فرماید: “لحظه‌ای از عقل خود خارج نشوید! قبل از هر گناه، بسنجید که آیا توانایی تحمل عواقب آن را دارید؟ آیا می‌توانید حرارت آتشی که نتیجه این گناه است را تحمل کنید؟” این روشی است برای بیدار کردن “عقل سلیم” انسان.

· مؤید قرآنی

  · «وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ» (و از آتشی که برای کافران آماده شده بپرهیزید) (سوره آل عمران، آیه ۱۳۱). تقوا به معنای پرهیز است و این کلام، دقیقاً منطق پرهیز را بیان می‌کند: سنجش عواقب.

۳. «وَ اعْمَلُوا لِلدُّنْیَا بِقَدْرِ لَبْثِکُمْ فِیهَا» (و برای دنیا به اندازه مدتی که در آن می‌مانید، کار کنید)

· تفسیر: دنیا گذرگاه است، نه مقصد نهایی. سرمایه‌گذاری و دغدغه‌ی انسان برای چیزی که موقت و گذراست، باید به اندازه همان “عمر کوتاه” باشد. این کلام، دعوت به “تعادل” و “میانه‌روی” در کسب معاش و دل‌نبستن به دنیاست.

· مؤید قرآنی

  · «وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا» (و در آنچه خدا به تو داده است، سرای آخرت را بجوی و [لی] بهره‌ات را از دنیا فراموش مکن) (سوره قصص، آیه ۷۷). این آیه نیز همان منطق “تناسب” را تأیید می‌کند: استفاده از دنیا، اما برای هدف آخرت.

۴. «وَ تَزَوَّدُوا لِلْآخِرَةِ بِقَدْرِ مَکْثِکُمْ فِیهَا» (و برای آخرت به اندازه اقامت همیشگی‌تان در آن، توشه بردارید)

· تفسیر: در مقابل دنیای فانی، آخرت جاودانه است. توشه‌ای که برای یک سفر ابدی نیاز داریم، باید متناسب با همان “ابدیّت” باشد. کوچک‌ترین عمل صالحی در دنیا، به دلیل بینهایت بودن مدت بهره‌برداری از آن در آخرت، ارزش سرمایه‌گذاری دارد.

· مؤید قرآنی

  · «وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى» (و توشه بردارید که بهترین توشه، پرهیزگاری است) (سوره بقره، آیه ۱۹۷). قرآن بر توشه برداری تأکید می‌کند و این کلام، “میزان” این توشه را “عمر ابدی” ما در آخرت می‌داند.

نکته کلیدی و جمع‌بندی

 یک “معادله عقلانی” برای زندگی ارائه می‌دهد:

· طاعت → به اندازه نیاز (که بینهایت است).

· معصیت → به اندازه تحمّل عذاب (که صفر است).

· کار برای دنیا → به اندازه عمر محدود.

· توشه برای آخرت → به اندازه عمر نامحدود.

این منطق، انسان عاقل را به سوی اولویت‌بندی درست و سرمایه‌گذاری هوشمندانه بر روی آخرت سوق می‌دهد.

 ضیافت رحمت: ندای خداوند با اهل طاعت و معصیت

 قالَ اللّه ُ تَعالى: اَهْلُ طاعَتى فىضِيافَتى وَأَهْلُ شُكْرى فىزيارَتى وَ اَهْلُ ذِكْرى فى نِعْمَتى وَ اَهْلُ مَعْصِيَتى لاأُؤْيِسُهُمْ مِنْ رَحْمَتى، اِنْ تابُوا فَأَنَا حَبيبُهُمْ وَ اِنْ مَرِضُوا فَأَنا طَبيبُهُمْ، اُداويهِمْ بِا لْمِحَنِ وَ المَصائِبِ لاُِطَهِّرَهُمْ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْمَعائِبِ. [الجواهر السنيّه، ص 286.]

خداوند متعال مى فرمايد: اهل اطاعت من در مهمانى من اند، اهل شكر و سپاس من در ديدار من اند، اهل ذكر و ياد من در نعمت من اند، و امّا اهل معصيت و نافرمانى من، آنان را هم از رحمت خويش نااميد نمى كنم. اگر توبه كنند، من دوستدار آنانم، اگر بيمار شوند، من طبيب آنانم و با سختيها و مصيبت ها آنان را درمان مى كنم، تا از گناهان و عيبها پاكشان سازم.

تفسیر حدیث قدسی با استناد به قرآن کریم

این حدیث قدسی، تجلی گاه نام و رحمت واسعه الهی است که همه انسان‌ها، از مطیع تا گناهکار را در بر می‌گیرد. بیایید این کلام نورانی را به تفکیک، با آیات قرآن کریم مقایسه کنیم:

۱. «أَهْلُ طاعَتِی فِی ضِیافَتِی» (اهل اطاعت من در مهمانی من هستند)

· تفسیر: “مهمانی خداوند” کنایه از قرب ویژه، امنیت، آرامش و بهره‌مندی از نعمت‌های خاص معنوی است. این مهمانی محدود به بهشت نیست، بلکه در همین دنیا نیز با الطاف خفیه الهی محقق می‌شود.

· مؤید قرآنی

  · «أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ» (آگاه باشید! همانا دوستان خدا نه بیمی دارند و نه اندوهگین می‌شوند) (سوره یونس، آیه ۶۲).

  · این آیه دقیقاً توصیف حال کسانی است که در “ضیافت” الهی هستند: در امان از ترس و حزن.

۲. «أَهْلُ شُکْرِی فِی زِیارَتِی» (اهل شکر من در دیدار من هستند)

· تفسیر: شکرگزاری تنها به گفتن “الحمدلله” نیست، بلکه استفاده از نعمت‌ها در راه رضای خدا و شناخت منّت اوست. این عمل، باعث افزایش نعمت و در نهایت، وصول به “دیدار” خداوند می‌شود که می‌تواند اشاره به لقای پروردگار در قیامت، یا تجلیات قلبی در دنیا داشته باشد.

· مؤید قرآنی

  · «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ» (اگر شکرگزاری کنید، قطعاً [نعمت] شما را خواهم افزود) (سوره ابراهیم، آیه ۷). این افزایش نعمت، پل‌های است به سوی دیدار حقیقی.

۳. «أَهْلُ ذِکْرِی فِی نِعْمَتِی» (اهل ذکر من در نعمت من هستند)

· تفسیر: ذکر خدا، غذای روح و نور قلب است. کسی که دائم‌الذکر باشد، در دریای نعمت‌های معنوی خداوند غوطه‌ور است، حتی اگر از نظر مادی در سختی باشد. این نعمت، آرامش قلب است.

· مؤید قرآنی

  · «أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (آگاه باشید! تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد) (سوره رعد، آیه ۲۸).

۴. «أَهْلُ مَعْصِیَتِی لَا أُؤْیِسُهُمْ مِنْ رَحْمَتِی» (اهل معصیت من را از رحمتم ناامید نمی‌کنم)

· تفسیر: این بخش، هسته مرکزی رحمت الهی را نشان می‌دهد. درهای رحمت خدا حتی بر روی گناهکاران نیز بسته نیست و هیچ انسانی نباید از لطف او مأیوس شود.

· مؤید قرآنی

  · «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا» (بگو: ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خدا ناامید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد) (سوره زمر، آیه ۵۳). این آیه مستقیماً مؤید این فراز حدیث است.

۵. «إِنْ تَابُوا فَأَنَا حَبِیبُهُمْ» (اگر توبه کنند، من دوستدار آنانم)

· تفسیر: توبه، کلید بازگشت است. خداوند نه تنها توبه‌کننده را می‌بخشد، بلکه با او رابطه “محبت” برقرار می‌کند.

· مؤید قرآنی

  · «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ» (بی‌گمان، خداوند توبه‌کنندگان را دوست دارد) (سوره بقره، آیه ۲۲۲).

۶. «إِنْ مَرِضُوا فَأَنَا طَبِیبُهُمْ، أُدَاوِیهِمْ بِالْمِحَنِ وَ الْمَصَائِبِ لِأُطَهِّرَهُمْ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْمَعَائِبِ» (اگر بیمار شوند، من پزشک آنانم؛ با سختی‌ها و مصیبت‌ها درمانشان می‌کنم تا از گناهان و عیب‌ها پاکشان سازم)

· تفسیر: این عمیق‌ترین بخش حدیث است. “بیماری” تنها جسمی نیست، بلکه بیماری روح و قلب ناشی از گناه است. خداوند خود “طبیب” است و گاهی برای درمان این بیماریِ روح، داروی “مصائب و سختی‌ها” را تجویز می‌کند. این بلاها، پاداش نیستند، بلکه درمان‌گر و پاک‌کننده‌اند.

· مؤید قرآنی

  · «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ» (و قطعاً شما را به چیزی از [قبیل] ترس و گرسنگی و کاهش در اموال و جان‌ها و میوه‌ها آزمایش می‌کنیم و مژده ده شکیبایان را) (سوره بقره، آیه ۱۵۵). این آزمایش‌ها برای رشد و پاکسازی بندگان است.

  · «مَا أَصَابَ مِنْ مُصِیبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ» (هیچ مصیبتی رخ نمی‌دهد مگر به اذن خدا و هر کس به خدا ایمان آورد، [خدا] قلبش را [به سوی حق] هدایت می‌کند) (سوره تغابن، آیه ۱۱). مصیبت می‌تواند مایه هدایت و تزکیه قلب باشد.

فرمول سه‌گانهٔ قرآن برای پیروزی همیشگی (از نیت خالص تا قدرت بازدارنده)

یک نظریهٔ کامل دفاعی-معنوی

«إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرْكُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ» (محمد/۷)

 💡«وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ» (انفال/۶۰)

💡«وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَـكِنَّ اللَّهَ رَمَى» (انفال/۱۷)

این سه آیه در کنار هم، یک چرخهٔ پیروزی را ترسیم می‌کنند:

1. پایهٔ معنوی (آیه ۷ سوره محمد): نیت خالص و عمل در راه خدا، شرط اصلی دریافت نصرت و ثبات قدم است. این آیه موتور محرکهٔ سیستم است.

2. پایهٔ مادی و عقلانی (آیه ۶۰ سوره انفال): پس از نیت خالص، باید تا حد توان به تقویت قوای مادی (نظامی، علمی، اقتصادی) پرداخت. این آیه، تجهیز میدان عمل است.

3. نتیجه و تجلی غیبی (آیه ۱۷ سوره انفال): هنگامی که دو مرحله قبل محقق شد، عمل انسان به قدرت الهی متصل می‌شود و نتایجی فراتر از محاسبات مادی ظاهر می‌گردد. این آیه، ثمرهٔ توحید عملی است.

نقش عالم دینی در تربیت نسل جوان از منظر قرآن

مقدمه

در عصر تحولات فرهنگی و رسانه‌ای، تربیت دینی نسل جوان به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها، نظام‌های آموزشی و نهادهای دینی تبدیل شده است. در این میان، عالم دینی به‌عنوان مرجع فکری و اخلاقی، نقش بی‌بدیلی در هدایت تربیتی جوانان ایفا می‌کند. قرآن کریم با تأکید بر علم، تقوا و هدایت، جایگاه ویژه‌ای برای علما در تربیت نسل جدید قائل است. این مقاله با تمرکز بر آیات قرآنی، به بررسی نقش علمای دین در تربیت دینی نوجوانان و جوانان می‌پردازد.

جایگاه عالم دینی در تربیت اسلامی جوانان

عالمان دینی در قرآن به‌عنوان وارثان انبیاء معرفی شده‌اند. آیه شریفه:  

 إِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ (فاطر: ۲۸)  

بیانگر آن است که خشیت الهی، ویژگی برجسته علماست؛ و این خشیت، آنان را به الگوهای تربیتی تبدیل می‌کند. عالم دینی نه‌تنها منبع دانش دینی، بلکه تجسم عملی اخلاق اسلامی است.

آیات قرآنی درباره تربیت نسل جدید

قرآن کریم تربیت را در قالب تزکیه، تعلیم و هدایت معرفی می‌کند. در آیه ۲ سوره جمعه آمده است:  

 هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا… یُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ  

این آیه نشان می‌دهد که تربیت دینی شامل سه مرحله است: تزکیه نفس، آموزش کتاب الهی، و تعلیم حکمت. علمای دین با اقتباس از این الگو، می‌توانند نسل جوان را در مسیر رشد معنوی و اخلاقی هدایت کنند.

تأثیر علمای مذهبی بر تربیت اخلاقی جوانان

عالمان دینی با ارائه الگوهای رفتاری، تبیین مفاهیم اخلاقی، و پاسخ‌گویی به شبهات، نقش کلیدی در شکل‌گیری شخصیت اخلاقی جوانان دارند. حضور آنان در مدارس، مساجد، رسانه‌ها و فضای مجازی، بستری برای انتقال ارزش‌های دینی فراهم می‌آورد.

تربیت دینی در عصر رسانه با محوریت علما

در عصر دیجیتال، رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری باورهای جوانان دارند. علمای دین با حضور فعال در رسانه‌های اجتماعی، تولید محتوای دینی، و پاسخ‌گویی به نیازهای فکری نسل جدید، می‌توانند تربیت دینی را از حالت سنتی به شکل تعاملی و جذاب ارتقا دهند.

نقش روحانیون در هدایت تربیتی جامعه

روحانیون با ایفای نقش مشاور، معلم، و الگو، می‌توانند در سطوح مختلف اجتماعی از خانواده تا دانشگاه، فرآیند تربیت دینی را هدایت کنند. آنان با تبیین مفاهیم قرآنی، پاسخ‌گویی به مسائل روز، و ایجاد ارتباط عاطفی با جوانان، زمینه‌ساز رشد فکری و معنوی نسل آینده‌اند.

تربیت نسل جوان با الگوگیری از علمای دین

الگوگیری از علمای دین، به‌ویژه در رفتار، گفتار و سبک زندگی، می‌تواند جوانان را به سوی تعالی اخلاقی و دینی سوق دهد. علمای دین با زیست مؤمنانه خود، مصداق عملی آموزه‌های قرآنی هستند و این امر تأثیر تربیتی عمیقی دارد.

نتیجه‌گیری

عالمان دینی، با بهره‌گیری از آموزه‌های قرآنی، می‌توانند نقش محوری در تربیت دینی نسل جوان ایفا کنند. حضور فعال، پاسخ‌گویی علمی، و الگو بودن در رفتار، سه مؤلفه اصلی تأثیرگذاری آنان است. در عصر رسانه، این نقش نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه با ابزارهای نوین، گسترده‌تر و مؤثرتر شده است.

عنوان: ۱۶ توصیف هولناک از حال مجرمان در قیامت بر اساس آیات قرآن

قرآن کریم در آیات متعددی به توصیف حال مجرمان و گنهکاران در روز قیامت پرداخته است. این توصیفات که برای عبرت و بیداری بشریت بیان شده‌اند، صحنه‌هایی تکان‌دهنده از عذاب و پشیمانی را به تصویر می‌کشند:

1. پشیمانی و گزیدن دست: مجرمان از شدت حسرت، دستان خود را به دندان می‌گیرند. (فرقان: ۲۷)

2. شرمساری و خواری: سرهای خود را از شرم نزد پروردگارشان پایین می‌اندازند. (سجده: ۱۲)

3. غُل و زنجیر: غل و زنجیرها به گردن‌هایشان نهاده می‌شود. (غافر: ۷۱)

4. ترس و وحشت: دل‌هایشان از ترس لرزان است. (نازعات: ۸)

5. نامه اعمال به دست چپ: نامه اعمال بدکاران به دست چپ آنان داده می‌شود. (حاقه: ۲۵)

6. عذاب با آب جوش: با آب جوشان جهنمی سیراب می‌شوند که روده‌هایشان را پاره می‌کند. (محمد: ۱۵)

7. حمل بار گناهان: بار گناهان خود را بر پشت خویش حمل می‌کنند. (انعام: ۳۱)

8. سوختن پوست و بدن: هر بار پوست‌هایشان می‌سوزد، پوست‌های جدیدی جایگزین می‌شود تا عذاب ادامه یابد. (نساء: ۵۶)

9. حسابرسی دقیق: هیچ عمل کوچک و بزرگی در نامه اعمال از قلم نمی‌افتد. (کهف: ۴۹)

10. چشمانی خاشع و ترسان: چشمانشان از ترس فروافتاده است و از گورها خارج می‌شوند. (قمر: ۷)

11. داغ شدن پیشانی و پهلو: پیشانی‌ها، پهلوها و پشتشان با آتش داغ می‌شود. (توبه: ۳۵)

12. گواهی اعضا: دهان‌هایشان مهر می‌خورد و دست‌ها و پاهایشان به اعمالشان گواهی می‌دهند. (یس: ۶۵)

13. حالت مستی و حیرت: همچون افراد مست، گیج و مبهوت هستند. (حج: ۲)

14. رویت اعمال: به آنان گفته می‌شود: «امروز چشمت بیناست و آنچه انجام داده‌ای می‌بینی.» (ق: ۲۲)

15. سیاهی چهره: چهره‌های مجرمان سیاه و تاریک می‌شود. (آل عمران: ۱۰۶)

16. حسابرسی توسط خود: به آنان گفته می‌شود: «نامه اعمال خود را بخوان، همین امروز که خودت برای حسابت کافی هستی.» (اسراء: ۱۴)

این آیات هشدار جدی خداوند برای همه انسان‌هاست تا با تفکر و عمل صالح، خود را برای آن روز بزرگ آماده کنند.

بذرهای امید

رویش در مسیر خدا

  اگر رویایی داری، به آن خواهی رسید! 

زیرا هیچ رویایی بی‌دلیل در قلب تو نهادینه نمی‌شود.  

خداوند حکیم، هر آرزویی را همچون بذری  در جان تو کاشته است؛ چرا که:

«فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا • إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا» 

(پس همانا با دشواری، آسانی است . در حقیقت با دشواری، آسانی است)  

📖 سوره انشراح، آیات ۵-۶  

🌱 این رویاها، نقشه‌های الهی برای رسیدن تو به “یسری” پس از “عُسری” هستند.  

به خودت ایمان داشته باش، قدم‌هایت را استوار بردار و بدان:  

«وَاللَّهُ یَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ یَهْدِی السَّبِیلَ» 

(و خداوند حق می‌گوید و او راه را نشان می‌دهد)  

📖 سوره احزاب، آیه ۴  

🫧 پس هرگز از تلاش دست مکش؛ آن رویای تو، وعده‌ای الهی است!

قرآن کریم میفرماید:

▫️«وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلَىٰ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا (النساء: 83)»

هنگامى كه خبرى اميدبخش يا نگران كننده به آنها میرسد، فوری و بدون تحقيق، آن را بین مردم پخش و منتشر مى‌سازند؛ درحالیكه اگر راست و دروغِ چنين اخبارى را از پيامبر و مسئولانِ امر جويا میشدند و این مسئله را به آنان ارجاع میدادند، آنان درستى و نادرستى و چگونگىِ اطلاع‌رسانى‌اش را تشخيص مى‌دادند.

اگر خدا با اين سفارش‌ها، در حقّتان لطف و بزرگوارى نكند و از شيطنت منافقان پرده برندارد، با تبليغات منفى‌شان بيشترتان گول شيطان را مى‌خوريد.

از دشمن داخلى بيشتر بترسيد، ویژگی منافقین 

“وَإِذَا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسَامُهُمْ ۖ وَإِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ ۖ كَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ ۖ يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ ۚ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ ۚ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ ۖ أَنَّىٰ يُؤْفَكُون"(آیه 4 سوره منافقون)

چون آنان را ببینی جسم و ظاهرشان [از آراستگی و وقار] تو را به شگفت آورد، و اگر سخن گویند [به علت شیرینی و جذابیّت کلام] به سخنانشان گوش فرا می دهی [اما از پوچی باطن، سبک مغزی و دورویی] گویی چوب های خشکی هستند که به دیواری تکیه دارند [و در حقیقت اجسادی بی روح اند که در هیچ برنامه ای اطمینانی به آنان نیست، از شدت بزدلی] هر فریادی را به زیان خود می پندارند. اینان دشمن واقعی اند؛ از آنان بپرهیز؛ خدا آنان را بکشد؛ چگونه [با دیدن این همه دلایل روشن، از حق به باطل] منحرف می شوند.

۱- منافقان، در ميان ما و جلو چشمان ما هستند، نه افرادى دور از چشم. «رَأَيْتَهُمْ»

2- به هر قيافه‌اى اعتماد نكنيم كه قيافه زاهدانه دليل تقوا نيست. در برخى موارد، ظاهر زيبا وسيله فريب مردم است. «تُعْجِبُكَ أَجْسامُهُمْ»

3- اگر هشدارهاى الهى و توجه پيامبر نباشد، سخنان زيبا و فريبنده، حتى پيامبر را به شنيدن وادار مى‌كند. «وَ إِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ»

4- منافقان، ظاهرى آرام، ولى باطنى پر دغدغه دارند و هميشه در وحشت و اضطرابند. تُعْجِبُكَ أَجْسامُهُمْ‌ … يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ‌

5- از دشمن داخلى بيشتر بترسيد. «هُمُ الْعَدُوُّ»

6- دشمن را بشناسيم و فريب ظاهر و سخنان او را نخوريم. تُعْجِبُكَ أَجْسامُهُمْ‌ … تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ‌ … هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ‌

7- منافقان با خدا درگيرند و خدا نيز آنها را لعنت مى‌كند: «قاتَلَهُمُ اللَّهُ». ( «قاتل» از باب مفاعله در مورد درگيرى طرفينى است و لذا نفرمود: «قتلهم الله»)

8- موضع‌گيرى منافقان در برابر اسلام، شگفت آور است. «أَنَّى يُؤْفَكُونَ»

تحلیل آیه ۹۰ سوره نحل: نقشه جامع حیات طیبه   

«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ». این آیه به طور کلی به سه چیز امر می‌کند: عدل، احسان و رسیدگی به نزدیکان. همچنین از سه چیز نهی می‌کند: فحشا، منکر و بغی (تجاوز و ستم)

تحلیل آیه ۹۰ سوره نحل: نقشه جامع حیات طیبه  

در این آیه شریفه، خداوند متعال نقشه راهی جامع برای حیات انسانی ترسیم می‌فرماید که در سه فرمان و سه نهیِ به‌ظاهر ساده، تمام ابعاد فردی، اجتماعی و حکومتیِ تعالی‌بخش را دربرمی‌گیرد. این فرامین، صرفاً توصیه‌های اخلاقی نیستند، بلکه فریادهای تحول‌آفرین برای ساختن جامعه‌ای بر پایه توحیدند:  

### ۱. سه فرمان بنیادین: ستون‌های جامعه عدل‌محور  

   - عدل: فرمان به برپایی عدالت در تمام سطح؛ از قضاوت تا تقسیم ثروت، از حقوق فردی تا روابط بین‌الملل.  

   - احسان: فراتر از عدالت! دعوت به ایثار، گذشت و نوعدوستی که روح جامعه را از خشکی قانونگرایی محض نجات می‌دهد.  

   - ایتاء ذی القربی: تأکید بر مسئولیت‌پذیری در حلقه نخست روابط به‌عنوان الگویی برای مسئولیت‌پذیری در تمام جامعه.  

۲. سه نهی راهبردی: موانع‌زدایی از مسیر تعالی  

   - فحشا: نهی از هرگونه بی‌عفتی و هنجارشکنیِ اخلاقی.  

   - منکر: نهی از هر عمل زشتی که وجدان عمومی آن را نادرست می‌داند.  

   - بغی: نهی از تجاوز، ستمگری و طغیان در تمام اشکال آن.  

توازن در تحول  

این آیه امر و نهی نشان می‌دهد:  

- عدالت بدون احسان، خشک و بی‌روح است.  

- مبارزه با فحشا بدون مقابله با بغی ناقص است.  

- مسئولیت‌پذیری نسبت به ذی‌القربی، تمرینی برای مسئولیت‌پذیری در برابر تمام امت است.  

مثلث طلایی محبوبیت الهی: ۳ عملی که روان‌شناسان (براساس آیه ۱۳۴ آل عمران)  

الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ .همانان كه در فراخى و تنگى انفاق مى كنند و خشم خود را فرو مى ‏برند و از مردم در مى‏ گذرند و خداوند نكوكاران را دوست دارد (آل‌عمران:۱۳۴)

چه می‌شود اگر راز جلب محبت الهی، همان چیزی باشد که علم روان‌شناسی مدرن نیز آن را راه‌گشای زندگی سالم می‌داند؟  

 این آیه، سه ستون سلامت روان را نشان می‌دهد که گذر از خودمحوری به انسان‌بودنِ اصیل است.

سه ضلع مثلث طلایی برای “روانِ نورانی"  

ضلع مثلث ۱: انفاق در فراخی و تنگی

مفهوم قرآنی: “الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ”

بخشندگی مقاومتی: ایثار حتی هنگام کمبود منابع (مال، زمان، انرژی)  

تمرین عملی (۷ روزه) 

امروز ۱ کار کوچک برای کسی انجام دهید که خود در فشارید! (یک پیام دلگرم‌کننده کافی است)  

ضلع مثلث ۲: فروخوردن خشم

مفهوم قرآنی: “وَالكَاظِمِينَ الغَيْظَ”

مدیریت هیجان:  تغییر پاسخ از “واکنش” به “تأمل” در مواجهه با خطاها  

تمرین عملی (۷ روزه)

در مواجهه با خشم، ۷ ثانیه نفس عمیق + نوشتن جمله: “واکنش من، هویت من را می‌سازد"  

ضلع مثلث ۳: عفو عمومی 

مفهوم قرآنی: “وَالعَافِينَ عَنِ النَّاس”

رهایی عاطفی:  قطع چرخه کینه‌توزی برای حفظ سلامت روانِ خودتان  

تمرین عملی (۷ روزه) 

نام یک نفر که از او رنجیده‌اید را بنویسید و بلند بگویید: “آزادت می‌کنم برای آرامش خودم"  

چرا این مثلث، زندگی را دگرگون می‌کند؟  

 براساس پژوهش‌های روان‌شناسی:  

 - بخشندگی: سطح سروتونین (هورمون شادی) را افزایش می‌دهد (مطالعه دانشگاه هاروارد)  

 - مدیریت خشم: ریسک بیماری‌های قلبی را ۳۴٪ کاهش می‌دهد (ژورنال Psychosomatic Medicine)  

_ عفو: فعالیت آمیگدال (مرکز ترس/استرس مغز) را تنظیم می‌کند (موسسه ملی سلامت آمریکا)

روح مقاومت و ایمان به نصرت الهی: کلید پیروزی در راه خدا

آنچه روح مقاومت را در دل افراد جامعه می‌‏دمد ایمان به نصرت الهی است. 

“یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ"؛ 

 ای کسانی که ایمان آورده‏اید! اگر [آیین] خدا را یاری کنید، شما را یاری می‏کند و گام‏هایتان را استوار می‏دار. (محمد: ۷)

 و پس از فرمان به دفاع فرمود: 

“وَ لَيَنصُرَنَّ ٱللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ ٱللَّهَ لَقَوِىٌّ عَزِيزٌ“.(حج: ۴۰)

 و قطعاً خدا به کسانی که [دین] او را یاری می‌دهند یاری می‌رساند؛ مسلماً خدا نیرومند و توانای شکست ناپذیر است.

 این‌ها نتوانستند بفهمند که در عالم بشر، غیر از محاسبات و مناسبات سیاسی یک محاسبات و مناسبات دیگری هم وجود دارد که قادر به فهم آن نیستند که آن سنت‌های الهی است.

این که خدا با تاکید می‌فرماید ولینصرن الله من ینصره ان الله لقوی عزیز، بی‌شک و بدون تردید خدای متعال آن کسانی را که دین او را و اهداف او را یاری کنند یاری خواهد کرد، این سخن راستی است، این وعده صادقیست به این اعتماد کنید.

در مسیر حرکت‌های انقلابی و مقاومت‌آمیز، یکی از مهم‌ترین عوامل پیروزی و استحکام روحی، ایمان است. ایمانی که فرد را به شناخت عمیق از نصرت و یاری خداوند متعال می‌رساند و روحیه مقاومت در دل‌ها ایجاد می‌کند. آیات قرآن کریم و روایات اسلامی، این روحیه را با جملاتی مانند:  

“إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ” تأکید می‌کنند؛  

یعنی اگر شما دین و راه حق را یاری کنید، خداوند هم شما را یاری می‌کند و ثبات و استواری را نصیب شما می‌سازد.

این اصل، نه تنها بر پایه وعده‌های آسمانی استوار است، بلکه نشان می‌دهد که قوای الهی بر قدرت‌های بشری غالب است و همیشه در کنار کسانی است که در راه حق می‌کوشند. خداوند در قرآن می‌فرماید:  

وَ لَيَنصُرَنَّ ٱللَّهُ مَن يَنصُرُهُ، یعنی خدا به کسانی که دینش را یاری می‌کنند، به نصرت یاری می‌رساند و پیروزی را نصیب آنان می‌کند؛  

و این وعده، تنها شعار نیست، بلکه بر اساس سنت‌های حاکم بر جهان است و اثبات شده است.

رهبر معظم انقلاب در بیانات خود اظهار می‌دارند:  

در عالم بشر، محاسبات دیگری هم وجود دارد که قادر به فهم آن نیستند؛ تصمیمات و سنت‌هایی که برخاسته از وعده‌های الهی است.

این اطمینان، احساس قدرت و اعتماد به وعده‌های حق را در فرد تقویت می‌کند و انگیزه لازم برای مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و سلطه‌گران ایجاد می‌نماید.

در پایان، باید گفت که روح مقاومت، در ایمان عمیق، توکل بر خدا، و باور به یاری او نهفته است. این اعتقاد، انسان را نه تنها در میدان نبرد بلکه در میدان زندگی، مقاوم و استوار می‌سازد و بر باورهای دینی و ایمانی استوار، راه پیروزی و عزت را هموار می‌کند.

هر روز یک آیه: عدالت، رحمت و امید در سیر زندگی

«ولا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۖ وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا ۖ فَلا یُسْرِف فِی الْقَتْلِ ۚ إِنَّهُ كَانَ مَنصُورًا» (سوره مبارکه اسراء، آیه ۳۳)؛   

این آیه، پیام بزرگی درباره احترام به جان انسان‌ها، عدالت و حقانیت می‌دهد. خداوند مشخص می‌کند که جان انسان، یک سرمایه ارزشمند است که باید از آن محافظت کرد، و تنها در موارد حق و عدالت، امکان کشتن وجود دارد. همچنین، اگر کسی بی‌گناهی مظلومانه کشته شود، خداوند به ولی او، حق و قدرت می‌دهد تا در برابر ظالمان، عدالت اجرا کند. 

این آیه،  ضمن اینکه دستورالعملی است برای جلوگیری از ظلم، در عین حال، وعده‌ای است برای کسانی که در مسیر عدالت قدم برمی‌دارند. اگر مظلومی به ناحق کشته شود، در حقیقت، خداوند، به ولی آن مظلوم، سلطه و قدرت داده است تا حقش را بگیرد، و این امکان را فراهم می‌آورد که جامعه از شر ظلم و ستم پاک‌سازی شود.

 روایت ارزشمند از امام صادق(ع): امید به ظهور منجی عدالت‌خواه

پرسشی از امام صادق(ع) درباره این آیه صورت می‌گیرد و پاسخ بسیار مهم و انگیزشی دریافت می‌شود:  

«منظور از این آیه، کیست؟»  

امام(ع)فرمودند: منظور همان قائم آل محمد (عج الله تعالی فرجه الشریف) است، که در زمان ظهور، قیام می‌کند و خون امام حسین(ع) و همه مظلومان را از ظالمان طلب می‌کند و حق را محقق می‌سازد.

پاسخ امام، چراغ راه ما است که نشان می‌دهد در دل ظلمت‌ها، همواره امیدی به عدالت هست، و وعده ظهور منجی، چراغی است که آینده را پر از نور و عدالت خواهد کرد. حتی اگر در این راه، همه ظلم‌پیشه‌گان را مجازات کند، این کار اسراف نیست، بلکه اجرای عدالت است.

پیام عملی و انگیزشی آیه برای ما

در هر زمان، ما باید بدانیم که در مسیر عدالت و انسان‌دوستی قرار داریم. درست است که راه سخت است، اما هیچ ظلمی نباید بی‌پاسخ بماند. و مهم است بدانیم که انتظار و ایمان به ظهور نجات‌دهنده، روحیه‌ای است برای ادامه راه، در برابر ظلم و فساد.

در دنیای زندگی‌مان، نباید فقط نظاره‌گر باشیم، بلکه باید به عنوان فردی مسئول، در راه اصلاح و برقراری عدالت، قدم برداریم؛ چون این مسیر، مسیر حق و پیروزی است، و خداوند پیروان حق را همیشه یاری می‌کند.

در پایان باید گفت

آیه و روایتی که امروز با هم مرور کردیم، به ما یادآوری می‌کند که تواناترین فرد، کسی است که در مقابل ظلم و نادرستی، ایستادگی کند و از جان و مال و حقوق مظلومین دفاع کند. امید که هر کدام از ما، با تلاش و ایمان، در راه عدالت و محبت، گام‌هایی مؤثر برداریم و روزی، در حضور منجی منتظر، شاهد برپایی جهانی پر از عدل و رحمت باشیم.

اشتباه نکنید، مسئله به هیچ وجه «هسته‌ای» نیست

🔺«وَ لَنْ تَرْضَىٰ عَنكَ الْيَهُودُ وَ لَا النَّصَارَىٰ حَتَّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ؛ قُلْ: «إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَىٰ»؛ وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لَا نَصِيرٍ» (البقرة: 120)

🔺يهودى‌ها و مسيحى‌ها هيچ وقت از شما راضى نخواهند شد؛ مگر آنکه به صورت کامل تسلیم آنها شده و از آئین و مکتب آنها پیروی کنید! به آن‌ها بگو: «قطعا، فقط راهنمايى و هدایت خدا، هدایت واقعى است.» 

اگر بعد از آنکه اين حقايق را دانستی، اما تصمیم به تبعیت و پیروی از آنها را گرفتی، بدان که ديگر از طرف خدا، هيچ نصرت و حمايتى نخواهید شد.

برداشت تحلیلی از آیه قرآن 

احتمالا برخی همچنان در ذهنشان این است که ای کاش هسته ای را میدادیم تا گرفتار جنگ با ابرقدرت ها نشویم، خسارت نبینیم و زندگی خود را داشته باشیم.

اما بزرگترین اشتباه این دسته افراد، این است که فکر میکنند دشمن صهیونی مشکلش صرفا هسته ای است، خیر. اساسا مشکل خیلی فراتر از اینهاست.

آن‌گونه که قرآن تاکید می‌کند و تاریخ به عنوان بزرگترین تجربه و شواهد دیگر نیز موید آن است، تا شما کاملا تسلیم خواسته های رژیم صهیونی نشوید، او ول کن شما نیست.

اساسا مسئله بر سر قدرت است، او میخواهد همه ذیل چتر قدرت خودش باشند، حتی برایش مسلمان و غیرمسلمان هم مهم نیست، مهم این است که هیچ قدرتی نباید مقابلش باشد.

بنابراین راهبردها آنها از مدت ها پیش، تجزیه کشورهای قدرتمندی مانند ایران، به چندین قسمت بوده است تا بتوانند به راحتی بر آنها مسلط بشوند. کافی است راهبرد غرب در مواجهه با ایران و دیگر کشورهای منطقه را در 200 سال اخیر یعنی از قاجار به بعد را دنبال کنید.

ایران اسلامی اگر بناست امنیت، اقتصاد و پیشرفت آینده خود را تضمین کند، باید با تمام وجود در این جنگ جهانی حاضر شده و عمل کند، حتی اگر بهای آن، از بین رفتن برخی زیرساخت هایش باشد، چون چاره ای غیر از این وجود ندارد، هیچ چاره ای.

پیروزی معجزه‌آسا با امداد الهی؛ داستان‌هایی که نشان می‌دهد فقط خداوند است که بر دشمنان غلبه می‌کند

در قرآن و سیره پیامبران و امامان معصوم، نمونه‌های متعددی از پیروزی‌هایی که از امداد و نصرت بی‌نظیر الهی بهره‌مند شده‌اند، وجود دارد که همگی نشان‌دهنده اهمیت توکل، ایمان و اعتماد عمیق به خداوند در میدان‌های مبارزه است. این داستان‌ها و آیات، راه‌های رسیدن به پیروزی حقیقی را نشان می‌دهند؛ پیروزی که عامل آن فقط قدرت لایزال و عنایت خداوند است.

در آیه مبارکه توبه (9:14)، خداوند از جنگی سخن می‌گوید که پیروزی آن به دست ایمان و عمل صالح است: «قاتلوهم یعذبهم الله بیایدیكم ویخزهم». این بدان معناست که، اگر مسلمانان در میدان نبرد، با توکل به خدا و جهاد صادقانه پیش بروند، خداوند دشمنانشان را به وسیله‌ی خود آنان، عذاب و رسوا خواهد کرد و پیروزی نصیبشان می‌شود. این پیام، نشان می‌دهد که در معادله پیروزی، تنها قدرت خداوند نقش دارد، و ما باید در میدان، به عجز و نیاز خود به کمک الهی اعتراف کنیم.

در داستان طالوت (علیه‌السلام)، که خداوند دشمنان بنی‌اسرائیل را شکست می‌دهد، تصریح شده است: «فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ». این نشان می‌دهد که پیروزی، تنها به اذن و اجازه خداوند است و نباید مغرور شد، بلکه باید همواره در کنار تلاش، اعتماد کامل به رحمت و نصرت الهی داشت.

در فراز دعای امام علی (علیه‌السلام) نیز آمده است:  

«اللّهُمَّ انصر جُیوشَ المُسلمین...»، این نشانگر اهمیت دعا و تضرع به درگاه الهی در عملیات نظامی و راهبردی است؛ چرا که تنها قدرت بی‌نظیر خدا است که قادر است سپاه اسلام را پیروز کند و دشمنان را رسوا و عقب براند.

نتیجه‌گیری 

درس‌هایی چون تاسی به داستان‌های قرآن و دعاهای معصومین، به ما نشان می‌دهد که پیروزی واقعی، زمانی است که در کنار تلاش، با ایمان و توکل کامل بر خداوند تکیه می‌کنیم. بر این اساس، هیچ میدان جدلی، چه جنگ یا مبارزه‌های فرهنگی و اقتصادی، بدون یاری الهی، به نتیجه نخواهد رسید. پس باید همیشه در این راه، با قلبی امیدوار و ایمانی قوی، بر قدرت لایزال خداوند تکیه کنیم و بدانیم که هر پیروزی، تنها از او حاصل می‌شود.

 نکات نهایی

در هر نبرد و چالشی، ایمان، استقامت، دعا و اعتماد به لطف و نصرت خدا، کلید اصلی پیروزی است. پیروزی‌هایی که رقم می‌خورد، تنها نتیجه‌ی توکل و عنایت الهی است، پس باید در میدان‌های مقاومت و مبارزه، همیشه به قدرت و رحمت پروردگار اعتماد کنیم.

 آیا ایران تهاجمات اخیر رژیم صهیونیستی پیروز می‌شود؟ از زبان قرآن بشنویم

«ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلى‌ رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ أَنْزَلَ جُنُوداً لَمْ تَرَوْها وَ عَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ذلِكَ جَزاءُ الْكافِرِينَ »؛ سپس خداوند، آرامش خود را بر پيامبرش وبر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهيانى فرستاد كه شما آنان را نديديد و كافران را عذاب كرد، و اين كيفر كافران است(۲۶: توبه)

بَلى‌ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ يَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ‌

البتّه اگر صبر ومقاومت كنيد وپرهيزگارى نماييد (گرچه) دشمنان با خشم و خروش بر شما بتازند، پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشته مخصوص مدد مى‌رساند(آل‌عمران:۱۲۵).

 سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِما أَشْرَكُوا بِاللَّهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ مَأْواهُمُ النَّارُ وَ بِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ‌؛ بزودى در دلهاى كسانى كه كفر ورزيدند، بيم خواهيم افكند، زيرا چيزى را با خدا شريك كرده‌اند كه بر (حقّانيّت) آن (خداوند) دليلى نازل نكرده است و جايگاه آنان آتش دوزخ است و چه بد است جايگاه ستمگران(آل‌عمران:۱۵۱).

 تفسیر و تحلیل آیه ۱۱۱ سوره آل عمران  

“لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذًى ۖ وَإِنْ يُقَاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا يُنْصَرُونَ” ؛ هرگز [دشمنان] به شما آسیبِ سخت نرسانند، مگر آزارِ اندک! و اگر با شما بجنگند، پشت به شما کرده [فرار] می‌کنند؛ سپس یاری نخواهند شد.

 تحلیل مفهومی و سیرتاریخی آیه  

 ۱. زمینه نزول آیه 

این آیه در شرایطی نازل شد که یهودیان بنی‌قینقاع (ساکن مدینه) پس از شکست مسلمانان در جنگ اُحُد، با تحریک مشرکان مکه و ایجاد رعب در جامعه اسلامی، سعی در تضعیف روحیه مسلمانان داشتند. خداوند با این آیه به مؤمنان اطمینان خاطر می‌دهد که توطئه‌های دشمنان، عاقبتی جز شکست ندارد.

۲. تحلیل کلیدواژه‌ها 

- لَنْ يَضُرُّوكُمْ (هرگز به شما آسیب نرسانند)

  تأکید بر عجز ذاتی دشمنان با قید «لن» (هرگز) که در عربی برای نفی همیشگی به کار می‌رود.  

- إِلَّا أَذًى (مگر آزارِ اندک)  

«أذًى» شامل هرگونه آسیب موقت و غیرجدی می‌شود؛ مانند:  

  - تهدیدهای روانی  

  - شایعه‌پراکنی  

  - ایجاد مزاحمت‌های محدود  

- يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبَار (پشت به شما می‌کنند) 

  تصویری روشن از فرار و شکست نهایی دشمن حتی در صورت آغاز جنگ.  

- لَا يُنْصَرُونَ یاری نمی‌شوند 

  نفی هرگونه حمایت الهی یا بشری از دشمنان حق.

 ۳. پیوند با داستان موسی (ع) و فرعون و تعمم آن به تجاوز صهیونیست‌ها 

 این آیه در ادامه بیان نصرت‌های الهی آمده است. خداوند با یادآوری نجات بنی‌اسرائیل از چنگال فرعون (با وجود ظاهرِ قدرتمندش) به مسلمانان می‌فهماند:  

- فرعون‌های زمانه نیز تنها می‌توانند «أذًى» آزار موقت ایجاد کنند.  

- سرنوشت هر ظالمی، فرار و نابودی است؛ همان‌گونه که فرعون در دریای سرخ غرق شد:  

 «فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ»(القصص:۴۰).

 درس‌های تربیتی و کاربردی  

۱. امید در سخت‌ترین شرایط 

   - آیه به مؤمنان می‌آموزد که ترس از دشمن بی‌معناست؛ زیرا آسیب‌های آنان سطحی و زودگذر است.  

۲. توطئه‌شناسی  

   - دشمنان همواره از دو ابزار استفاده می‌کنند:  

     - «أذًى» (آزارهای روانی/تبلیغاتی)  

     - «قتال» (تهدید نظامی)  

   - اما هیچ‌یک پایدار نیستند.  

۳. وعده نصرت الهی  

   - شرط پیروزی، استقامت و توکل است:  

    «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ»(محمد:۷).  

۴. تسلی بخشی به مظلومان تاریخ 

   - این آیه به همه مستضعفان (از مسلمانان صدر اسلام تا مظلومان امروز فلسطین، یمن و…) امید می‌دهد که پیروزی نهایی از آنِ صالحان است.

نتیجه‌گیری  

این آیه سه قانون الهی را فریاد می‌زند:  

۱. دشمنان حق، توانِ آسیبِ اساسی ندارند.  

۲. هرگونه تهاجم آنان، به شکستِ مفتضحانه می‌انجامد.  

۳. نصرت‌خواهی دشمنان، بی‌پاسخ می‌ماند.  

این همان «سنّت الهی» است که در سراسر تاریخ جریان دارد؛ از داستان موسی (ع) و فرعون تا مقابله با استکبار امروز و تجاوز رژیم صهیونیستی 

معجزه‌ی مقاومت اسلامی: ۵ درس استراتژیک از آیه فتح و صحیفه سجادیه

 تحلیل هم‌نگرانه آیه «أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ» و دعای ۱۴ صحیفه سجادیه: الگوی جامع مبارزه‌ی عدالت‌خواهانه  

 ۱. مفاهیم کلیدی در آیه و دعا  

- آیه ۲۹ سوره فتح

  “أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ"  

  (در برابر کافران سرسخت و در میان خود مهربانید).  

  این آیه دو پایه‌ی مکمل را ترسیم می‌کند:  

  - أَشِدَّاء: صلابت در مواجهه با ظلم و کفر .  

  - رُحَمَاء: وحدت‌درونی و عطوفت میان مؤمنان.  

- دعای ۱۴ صحیفه

  امام سجاد(ع) در مواجهه با ظلم، همزمان سه گانه راهبردی را مطرح می‌کند:  

  - درخواست نصرت برای مقابله با ظالم: “خُذْ ظَالِمِی بِقُوَّتِک” (ستمگر را با قدرتت بگیر) .  

  - پرهیز از تبدیل به ظالم: “لَا تَجْعَلْنِی فِی مِثْلِ حَالِهِ” (مرا مانند او قرار مده) .  

  - توکل بر خدا به‌جای انتقام‌جویی: “لَا أَشْکُو إِلَی أَحَدٍ سِوَاک” (به غیر تو شکایت نمی‌برم) .  

۲. تحلیل تعادل راهبردی: شدت و رحمت در عمل  

 الف) صلابت علیه ظلم (أَشِدَّاء)  

- در آیه: نبرد با کفر به‌مثابه تکلیف الهی، نه واکنش عصبی.  

- در دعا: امام سجاد(ع) با وجود تحمل شکنجه امویان، هرگز تسلیم نشد؛ بلکه با زبانی الهی، نابودی ظالم را از خدا خواست:  

  “افْلُلْ حَدَّهُ عَنِّی” (تیزی شمشیرش را بر من بشکن) . این، الگویی برای مقاومت فعّال بدون خشونت کور است.  

 ب) رحمت درونی (رُحَمَاء)  

- در آیه: مهربانی میان مؤمنان، تضمین‌کننده وحدت امت.  

- در دعا: امام(ع) حتی برای دشمنش درخواست هدایت می‌کند:  

  “أَحْسِنْ عَلَیْهِ عَوْنِی” (یاری‌ام را در برابرش نیکو کن) ، یعنی پیروزی نباید به تحقیر انسانیت بینجامد.  

ج) پیوند ناگسستنی دو بال  

- هشدار قرآن: سخت‌گیری بر کفار نباید به تفرقه داخلی بیانجامد.  

- تأکید امام سجاد(ع): مبارزه با ظالم، مستلزم پاک‌دستی اخلاقی است:  

  “اعْصِمْنِی مِنْ مِثْلِ أَفْعَالِهِ” (مرا از کارهای مانند او حفظ کن) .  

 ۳. تطبیق در گفتمان مقاومت معاصر  

 الف) الگوی جبهه مقاومت  

- صلابت: عملیات‌های غزه علیه صهیونیست‌ها (أَشِدَّاء).  

- رحمت: کمک‌رسانی مؤمنان به آوارگان فلسطینی (رُحَمَاء) .  

- دعای ۱۴ به‌عنوان سند راهبردی

  رهبر انقلاب با توصیه به خوانش این دعا، بر تلفیق روحیه جهادی با اخلاق اسلامی تأکید کردند .  

ب) درس‌های کلیدی برای مبارزان  

۱. پرهیز از افراط

   - امام سجاد(ع): “لَا تَفْتِنّی بِالْقُنُوطِ” (مرا با یأس میازما) ← نفی خشونتِ ناشی از ناامیدی.  

   - تطبیق: پرهیز از اقدامات خودسرانه در مقاومت.  

۲. عدالت‌طلبی بدون انتقام‌جویی

   - درخواست امام: “عَوِّضْنِی بِرَحْمَتِک” (رحمتت را جایگزین کن) ← پیروزی واقعی، تحقق رحمت الهی است نه غلبه شخصی.  

۴. نتیجه‌گیری الهیاتی: مکمل‌بودن دو سند  

محور: هدف مبارزه  

آیه فتح: نابودی کفر (عدالت)  

دعای ۱۴ صحیفه: زوال ظالم (عدالت)  

محور: روش مبارزه  

آیه فتح: صلابت نظامی  

دعای ۱۴ صحیفه: مقاومت فرهنگی + دعا  

محور: ضمانت اخلاقی  

آیه فتح: وحدت درونی (رُحَمَاء)  

دعای ۱۴ صحیفه: پرهیز از تبدیل به ظالم  

محور: پایان‌بخش  

آیه فتح: پیروزی مؤمنان  

دعای ۱۴ صحیفه: اجابت در “یوم الفصل"  

 پیام نهایی 

آیه “أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ” و دعای امام سجاد(ع)، با وجود تفاوت تاریخی، یک حقیقت واحد را ترسیم می‌کنند:  

“مؤمن راستین، در نبرد با ظلم، هم‌زمان دیوارِ فولادین است و چشمه‌ی رحمت".  

این همان منطقی است که امروز، مقاومت لبنان و فلسطین را از گروه‌های افراطی جدا می‌کند:  

- شدت علیه اشغالگر (أَشِدَّاء) ← عملیات نظامی هدفمند.  

- رحمت به انسان‌ها (رُحَمَاء) ← امداد به غیرنظامیان حتی اسرای دشمن .  

معجزه‌ای که زمان را شکست: تحلیل داستان مرگ صده‌ساله  

در این روایت شگفت‌انگیز که برگرفته از آیه ۲۵۹ سوره بقره و تفاسیر اهل‌بیت(ع) است، مردی پس از ۱۰۰ سال خواب بیدار می‌شود، در حالی که گمان می‌کند تنها «یک روز» یا «بخشی از روز» خوابیده است. خداوند با دو نشانهٔ ملموس، هم قدرت بی‌کران خود را به او اثبات می‌کند و هم معاد را برای همگان قابل‌درک می‌سازد:  

۱. معجزهٔ حفظ غذا و نوشیدنی 

   - غذای همراه او پس از یک قرن هیچ تغییری نکرده؛ نشانه‌ای از قدرت خدا بر حفظ مواد فاسدشدنی بدون قوانین مادی.  

۲. معجزهٔ احیای الاغ  

   - استخوان‌های پوسیدهٔ الاغ به فرمان خدا به‌یکباره به هم پیوند می‌خورند، گوشت و رگ‌ها بازسازی می‌شوند و جان می‌گیرد.  

 پیام‌های کلیدی  

- اثبات معاد با محسوسات: خداوند با زنده‌کردن الاغِ متلاشی‌شده، رستاخیز انسان‌ها را به‌صورت عینی نشان می‌دهد؛ همان‌گونه که استخوان‌ها را احیا کرد، انسان‌ها را نیز زنده می‌کند.  

- هدفِ «نشانه‌سازی»: این رویداد نه‌تنها برای اطمینان آن مرد، بلکه به‌عنوان سند زنده‌ای برای تمام بشریت است تا بدانند خدا بر هر کاری قادر است.  

- تغییر نگرش انسان: مرد در پایان با دیدن این معجزات به‌درکی ژرف می‌رسد و اعتراف می‌کند:«أَعْلَمُ أَنَّ اللّه عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ»یقین کردم خدا بر هر چیزی تواناست. 

 درس‌های کاربردی

- از ماده تا معنا  

   خداوند همزمان دو نوع معجزه نشان داد:  

   - نامحسوس: حفظ غذا (اثبات قدرت در امور روزمره).  

   - محسوس: احیای الاغ (اثبات معاد).  

تربیت تدریجی ایمان

   ابتدا با تغییری‌ناپذیر (غذا) شگفت‌زده‌اش کرد، سپس با احیای الاغ، یقینش را کامل ساخت.  

این داستان، سند جاودانه‌ای است که مرگ و حیات تنها به ارادهٔ خداست و معاد، واقعیتی انکارناپذیر

هشدار الهی: فرصت‌هایت را نفریبی!

وقتی خدا به تو فرصت می‌دهد، فکر نکن از چنگالش گریختی!

اگر مصیبتی از تو دور ماند، نگو: «شانس آوردم!»…

این لطف خدا بود.

خدا به همه فرصت می‌دهد… تلنگر می‌زند…

اما اگر کسی اصلاح نشود، ناگهان می‌خوانی:

«إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ» (فجر:۱۴)

یقین بدان پروردگارت در کمینگاه ستمگران است!

صبر خدا بسیار است…

اما اگر بزند… سخت می‌زند!

پس پرسش نهایی:

«خدا هنوز به تو فرصت می‌دهد؟»

تحلیل قرآنی-روایی جهل مرکب

۱. سوءاستفاده از فرصت‌های الهی

- آیه کلیدی (آل عمران:۱۷۸):

«وَلَا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِّأَنفُسِهِمْۚ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُوا إِثْمًا…»

(کافران پندارند این مهلت، به سودشان است! حال آنکه این فرصت، افزاینده گناهانشان است.)

- پیوند با جهل مرکب: جاهلان، مهلت الهی را نشانه حقانیت خود می‌پندارند (نشانه‌های ۱ و ۲: خودبینی علمی و انحصارطلبی فکری).

راه نجات (طه:۱۱۴)

«…رَّبِّ زِدْنِی عِلْمًا»

(دعای پیامبر(ص): «پروردگارا! بر دانشم بیفزا!»)

- نقشه گسست از جهل:

- جایگزینی طلب علم به جای فرار از عالمان و عیب‌جویی (نشانه‌های ۳ و ۴).

- نابودی توهم دانایی با اعتراف به نیاز همیشگی به علم (نشانه ۱).

۲. فرجام شوم: کمینگاه الهی

- آیه سرنوشت‌ساز (فجر:۱۴):

«إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ»

(پروردگارت همواره در کمینگاه است!)

- پیامدهای جهل مرکب در پرتو این آیه

۱. پاسخ خدا به تکفیر حق‌طلبان و اتهام عالمان (نشانه‌های ۵ و ۶).

۲. سرانجام انکار حقایق و سوءاستفاده از فرصت‌ها: مواجهه با عدالت الهی.

۳. پایان مهلت تربیتی برای جاهلانِ دارای هفت نشانه خطر.

^{موعظه‌ای برای طلب اطاعت الهی و اجتناب از هواپرستی}

ابلیس به خدای متعال میگه من رو از سجده بر آدم معاف کن، بجاش هرچقدر بخواهی من تو را عبادت میکنم.

^{ابلیس میخواست از بین خوبی‌ها، اونی رو که خودش دوست داشت انجام بده، نه اونی که خدا میخواست.} 

 ^{این همون آسیب جدی ما بچه مذهبی هاست.}

^{خیلی وقت ها دوست داریم آدم خوبی باشیم، اما اونجوری که خودمون دوست داریم، نه اونجوری که خدا از ما خواسته.}

^{لذا «نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَكْفُرُ بِبَعْضٍ» میشیم، دقیقا عین کاری که ابلیس کرد.}

^{در واقع اون چیزی که ما رو فرماندهی میکنه، هوای نفس مون هست، نه  خواست الهی.}

^{خدا با این طراحیش میخواد ما رو رشد بده و ضعف هامون را از بین ببره اما وقتی ملاک شد دوست داشتنی های خودمون، دیگه این اتفاق نمی افته و دقیقا میشه نقطه افول ما.}

 ^{خیلی وقت ها ما به دنبال دینداری بدون دردوسر هستیم، آهسته برو و آهسته بیا که کسی شاخت نزنه.}

^{خدا میخواد توی این موقعیت، فلان کار رو انجام بدی اما چون برای ما سخته، این خواسته الهی رو ندید میگیریم و از بین خوبی ها یکی دیگه رو انتخاب میکنیم}

^{در اینجا اصلا حرفی از انتخاب گناه نیست، ما نمیخوایم به دنبال کار گناه برویم بلکه فقط براساس موقعیت تصمیم نگرفتیم و از بین خوبی ها، اون چیزی که راحت تر بوده و بیشتر دوست داشتیم رو انتخاب کردیم.}

 ^{مثل ابلیس. او هم نمی‌خواست به جای سجده بر آدم، به سمت بی‌دینی و عرق فروشی و دزدی و… برود.}

^{تمام حرف ابلیس این بود که: «خدایا! اجازه بده من خودم از بین خوبی ها انتخاب کنم، من دلم می‌خواد فلان خوبی رو انتخاب کنم، تو هم گیر نده»همین مشکل بود که باعث شد #کفر ابلیس بالا بزند.} 

 ^{همه ما در معرض چنین آسیبی هستیم.}

^{این آسیب که خودمان میخواهیم خوبی‌ها را انتخاب کنیم، نه آنچیزی که خداوند خواسته و بر ما تکلیف کرده.}

^{نتیجه اش هم میشود اینکه فکر میکنیم آدم خوبی شده‌ ایم، درحالی که هواپرستی تمام وجودمان را گرفته و اساسا چیزی از خوبی برایمان باقی نمانده چون خواسته الهی را زمین گذاشته ایم.}

 حالا دوست داشتنی ابلیس، مقام، تکبرش و جایگاهش نسبت به انسان بود

^{اما ممکن است دوست داشتنی های ما، از جنس ثروت، مقام، لذت_شهوانی، زن و فرزند و… باشد.}

آنگونه باش که خدا خواهد، نه آنگونه که دلت!

🔺 در این حدیث_قدسی که اول بار تفسیر_قمی آن را نقل کرده اینگونه آمده که خداوند وقتی آدم را خلق کرد و از روح خود در آن دمید، به فرشته ها فرمود برآن سجده کنید.

🔺 فرشته ها همه سجده کردند الا ابلیس.

اینجا بود که حسد ابلیس خود را بروز داد و خطاب به خداوند گفت: 

من را از آتش خلق کردی اما آدم را از #گل، پس من #برتر از او هستم، پس به او سجده نمیکنم.

🔺 امام_صادق(ع) که راوی این حدیث است در ادامه فرمودند: 

اولین کسی که قیاس کرد، ابلیس بود و #تکبر ورزید و نافرمانی خدا کرد 

و این استکبار، اولین گناهی بود که خداوند به آن عصیان شد.

(أَوَّلُ مَنْ قَاسَ إِبْلِيسُ وَ اسْتَكْبَرَ وَ الِاسْتِكْبَارُ هُوَ أَوَّلُ مَعْصِيَةٍ عُصِيَ اللَّهُ بِهَا)

🔺 ابلیس گفت: خدایا اگر مرا از این سجده بر آدم معاف کن، 

تو را چنان عبادتی بکنم که هیچ فرشته مقرب و پیامبر مرسلی نکرده باشد.

(ُيَا رَبِّ أَعْفِنِي مِنَ السُّجُودِ لِآدَمَ وَ أَنَا أَعْبُدُكَ عِبَادَةً لَمْ يَعْبُدْكَهَا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَل‏)

🔺 خداوند فرمود: مرا به عبادت تو هیچ نیازی نیست، من میخواهم تو مرا عبادت کنی، آنگونه که من میخواهم، نه آنچنان که خودت دوست داری.

(لَا حَاجَةَ لِي إِلَى عِبَادَتِكَ إِنَّمَا أُرِيدُ أَنْ أُعْبَدَ مِنْ حَيْثُ أُرِيدُ لَا مِنْ حَيْثُ تُرِيد)

ابلیس اما باز هم بر آدم سجده نکرد.

در مواجهه با استکبار قارون، سه نوع مواجهه و جریان وجود داشت:

 جریان اول: قدرت طلبان حامی قارون

▫️قارون صرفاً یک سرمایه‌دار_مستکبر نبود، بلکه او جزئی از یک نظام_سلطه و پیوند خورده با حلقه‌ی قدرت_فرعونی بشمار میرفت. او دارای یک پشتوانه ساختاری و سیاسی قدرت بود.

فرعون، هامان (وزیر فرعون) و قارون، در واقع کارگزاران حکمرانی_استبدادی‌ای بودند که قارون تنها «مهره_اقتصادی» آنها، برای استثمار بنی‌اسرائیل بود.

لذا ترکیب کنش اقتصادی قارون و کنش سیاسی‌ فرعون، منجر به ساخت نظامی استکباری و طبقاتی داده بود که خروجی آن چیزی جز تحقیر مردم نبود.

این جریان، نماد ائتلاف زر و زور بود لذا هیچگاه از ماجرای نابودی قارون عبرت نگرفت و همان مسیر را محکم دنبال کردند. آیات 39 عنکبوت و 24 غافر، اشاره ای به این جریان دارند.

آیه 81 قصص، ظاهرا نشان میدهد قارون، با آن همه زرق و برقش، نتوانسته بود

حمایت_توده_های_مردم را به سوی خود جلب کند، یا اینکه اندکی از مردم با او همراه شده و یا اینکه عمده مردم پس از آگاهی نسبت به مسیر غلطش، خط خود را از او جدا کرده بودند. در هر صورت قرآن اشاره میکند برای او حامیانی هم نمانده بود تا از او دفاع کنند.

شاید بشود از این نکته استفاده کرد و گفت: قارون، نماد فروپاشی_مشروعیت_اجتماعی بود؛ یعنی هر قدرت و ثروتی که بر اساس فساد ساخته شود و بروز استکباری پیدا کرده و مردم را تحقیر کند، نهایتاً بی‌پشتوانه و ناپایدار خواهد بود.

۲. جریان دوم: مومنان بصیر و مقاوم

آیات 76، 77 و 80 قصص اشاره به کنش این جریان دارد. کسانی که بدون تاثیرپذیری از تبلیغات رسانه ای، محکم پای آرمان های خود ایستاده اند و با نهی_از_منکر خود نسبت به استکبار_قارونی، جامعه شان را همچنان زنده نگه داشته اند. جرئت این جریان در نهی از منکر قارون، آن هم در جوّ و فضایی که بر آن عصر حاکم بوده، خود مسئله ای جالب و اساسی است که امروز نیز باید همچنان ادامه داشته باشد. 

هرچند که در طول تاریخ این گروه معمولا در اقلیت بوده اند اما با ایستادگی و مقاومت خود میتوانند موجب بصیرت، آگاهی و بیداری توده های مردم شده و گفتمان_عمومی را تغییر بدهند.

ایستادگی، مقاومت و صبر، جزو ویژگی های ذاتی این جریان است، چه اینکه در آیه 80 قصص نیز به آن اشاره میشود: «لَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ»

۳.  جریان سوم: توده های خاکستری

آیات 79 و 82 قصص اشاره به این جریان دارد. کسانی که ظواهر زندگی قارون را دیدند و دچار نوعی حسرت، تقلید، و آرزومندی منفعلانه شدند. ریشه‌ فریب آن‌ها، به نداشتن «معیار_صحیح» برای تحلیل و قضاوت بازمیگردد است، لذا به راحتی دچار دنیاخواهی مفرط، ظاهربینی، ناآگاهی و #فقر_هویتی میشوند.

همین ویژگی ها باعث میشود به شدت متاثر از جوّ محیط، رسانه ها، تبلیغات و عملیات های پروپاگاندایی باشند. آیه 79 اشاره میکند: «فَخَرَجَ عَلَىٰ قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ» یعنی قارون به صورت عادی رفت و آمد نمیکرد، بلکه رفت و آمدش نیز جلوه ای از تبلیغات و رسانه بود تا چشم ها را مسحور خودش کند که همین اتفاق هم افتاد.

امروز نیز دقیقا همین نقش را شبکه_های_اجتماعی و رسانه های عمومی بازی میکنند، که در آن با نمایش «هایلایت‌های زندگی دیگران»، تصویری #اغراق‌آمیز، گزینشی و ویترینی از زندگی دیگران ارائه می‌دهد: موفقیت‌ها، زیبایی‌ها، ثروت، سبک زندگی رؤیایی و خلاصه ایده_آل هرچیزی که به ذهن می آید. در نتیجه انسان در مواجهه با آن، دچار #مقایسه‌ای_ناعادلانه شده و او را خوشبخت ترین و خود را بدبخت ترین فرد روی زمین میبیند و خروجی آن چیزی جز حسرت و #نابودی_فکری و ذهنی و در نتیجه نابودی زندگی واقعی اش نیست.

این جریان اگر آگاه نشود، می‌تواند در بزنگاه‌های مهم، پشت ثروت‌مندان فاسد بایستد، به آن‌ها رأی بدهد، آنان را الگو بگیرد و خود را در مسیر نابودی قرار بدهد

اما اگر آگاه شده و در مسیر حق قرار بگیرد، با استفاده از قدرت بی مانند خود میتواند ساختارهای_استکباری را درهم شکسته و اراده_الهی را پیش ببرد.

لذا بعد از نابودی قارون، توده های مردم نسبت به غلط بودن آن مسیر آگاه شده و مشی خود را اصلاح کردند. اساسا چنین پدیده هایی که تجربه‌ای عینی از ظهور و بروز نتیجه فساد محسوب میشوند، میتواند موجب ارتقای آگاهی و بیداری_جمعی شود و جریان حق باید بیشترین استفاده را از این پدیده ها بکند، چرا که جریان باطل نیز میتواند با یک بدل و #برساخت رسانه ای، از همین پدیده های عینی استفاده کرده و نتیجه ای کاملا به سود خودش بگیرد.

 خروجی این جریانات، تقابل دو گفتمانی است که همیشه در حال نبردند.

 "خوش‌بینی واقع‌گرا” کاملاً صحیح و منطبق بر تعالیم اسلامی است. برای تبیین بیشتر، این مفهوم را با الهام از آموزه‌های دینی و روانشناسی اسلامی بررسی می‌کنم:  

تمایز سه گانه در نگرش به زندگی 

نگرش: خوش‌خیالی (نیمه‌پر بینی صرف)  

ویژگی‌ها:  

• انکار واقعیت‌های منفی  

• بی‌توجهی به مشکلات  

• انفعال  

مثال قرآنی:  

قوم ثمود: “أَتُتْرَكُونَ فِي مَا هَاهُنَا آمِنِينَ” (شعراء:۱۴۶)  

“آیا در اینجا در امنیت رها می‌شوید؟!” (خودفریبی)  

نگرش: بدبینی (تمرکز بر نیمه‌خالی)  

ویژگی‌ها:  

• بزرگ‌نمایی مشکلات  

• نادیده گرفتن فرصت‌ها  

• یأس  

مثال قرآنی:  

اصحاب موسی: “إِنَّا لَمُدْرَكُونَ” (شعراء:۶۱)  

“ما گرفتار شدیم!” (نادیده گرفتن معجزه الهی)  

نگرش: خوش‌بینی واقع‌گرا (ترکیب آگاهی و عمل)  

ویژگی‌ها:  

• شناخت کامل واقعیت  

• تمرکز بر راه‌حل‌ها  

• مسئولیت‌پذیری  

مثال قرآنی:  

حضرت یعقوب(ع): “فَصَبْرٌ جَمِيلٌ عَسَى اللَّهُ أَن يَأْتِيَنِي بِهِمْ” (یوسف:۸۳)  

“صبری نیکو پیشه می‌کنم، امید که خدا همه را به من بازگرداند"  

ارکان خوش‌بینی اسلامی از منظر روایات 

۱. إدراک الواقع (شناخت واقعیت)  

امام علی(ع): “مَنْ أَبْصَرَ بِبَصِيرَةِ الْإِيمَانِ اتَّسَعَ لَهُ مَا ضَاقَ عَلَى غَيْرِهِ” (بحارالانوار، ج۷۸، ص۸۹)  

“آنکه با چشم ایمان ببیند، مشکلات برایش آسان می‌شود"  

۲. تحلیل علل (کشف ریشه مشکلات)  

پیامبر(ص): “الْعَاقِلُ مَنْ عَرَفَ سَبَبَ الْهَلَاكِ فَاجْتَنَبَهُ” (بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۴۶)  

“خردمند کسی است که علل هلاکت را بشناسد و از آن بپرهیزد"  

۳. العمل الإصلاحی (اقدام اصلاحی)  

امام صادق(ع): “لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يُحَاسِبْ نَفْسَهُ فِي كُلِّ يَوْمٍ” (کافی، ج۸، ص۲۳)  

“از ما نیست کسی که هر روز خود را ارزیابی نکند"  

الگوی عملی: حضرت یوسف(ع)

۱. مواجهه با واقعیت: تشخیص گرسنگی مردم مصر پس از تعبیر خواب (یوسف:۴۷)  

۲. کشف علل مشکل: پیش‌بینی ۷ سال خشکسالی (یوسف:۴۸)  

۳. اقدام اصلاحی: برنامه‌ریزی برای ذخیره غلّه (یوسف:۴۷-۴۹)  

نتیجه: نجات تمدن مصر از بحران  

خوش‌بینی در آزمون الهی  

قرآن دو شرط اساسی برای خوش‌بینی واقع‌گرا بیان می‌کند:  

۱. توکل فعال: “وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ” (طلاق:۳)؛ هر که بر خدا توکل کند، خدا او را کفایت می‌کند. 

۲. تلاش مستمر: “وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى” (نجم:۳۹) ؛ برای انسان جز حاصل تلاشش نخواهد بود.

مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى ﴿۱۲۴﴾

و هر كس از ياد من دل بگرداند در حقيقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخيز او را نابينا محشور مى ‏كنيم. طه/۱۲۴

تحلیل آیه ۱۲۴ سوره طه: پیامدهای اعراض از خدا  

این آیه شریفه دو هشدار جدی برای زندگی دنیوی و اخروی بیان می‌کند:

۱. عواقب دنیوی: “مَعِيشَةً ضَنْكًا” (زندگی تنگ)

- معنای “ضنک":  

  نه فقط فقر مادی، بلکه:  

  • احساس خفقان و بی‌معنایی در رفاه  

  • اضطراب دائمی با وجود ثروت (روایت: “ضَنکٌ فی صَدرِه” - تنگی در سینه)  

  • گم‌گشتگی روحی حتی در کاخ‌های مجلل  

- نمونه عینی

  فرعون با همه قدرت، فریاد می‌زد: “مَا أُظُنُّ أَن تَبِيدَ هَذِهِ أَبَدًا” (قصص:۲۸)؛ گمان نمی‌کردم این [تمدن] هرگز نابود شود!

 ۲. عواقب اخروی: “نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى"؛ نابینا محشور می‌شود

- کوری معنوی

  • ناتوانی از دیدن شفاعت‌ها  

  • محرومیت از مشاهده نور الهی (روایت: “کُمِّلَ لَهُم عَمَه” - نابینایی کامل)  

  • گم کردن راه بهشت در روز حسابرسی  

چرا “اعراض از ذکر” چنین پیامدهایی دارد؟  

۱. قطع ارتباط با منبع حیات 

   - “أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ” (رعد:۲۸)  

   (آگاه باش که تنها با یاد خدا دلها آرامش مییابد)  

۲. جایگزینی بت‌های مدرن 

   - پول، قدرت، شهرت که انسان را اسیر می‌کنند  

۳. از دست دادن قطبنمای وجود

   - بی‌هدفی در زندگی با وجود موفقیت‌های ظاهری  

 راه نجات در آیه  

- ذکر = یاد خدا در تمام لحظات

  زبانی =تلاوت قرآن، دعا، تکبیر  

   قلبی = تفکر در آیات الهی 

  عملی= اطاعت از فرامین خدا در رفتار 

- پاداش ذاکران 

  “فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى #وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى#فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى” (لیل: ۵-۷)؛ و اما آن‌کس که بخشش کرد و پرهیزگاری نمود و حسن الهی را تصدیق کرد، او را برای آسانی آماده می‌سازیم)

ثبت روزی و عمر انسان، پیش از تولد

امام رضا علیه السلام: وقتی چهار ماهگی نطفه تمام شود، خدای متعال دو فرشته به سوی نطفه می فرستد تا او را صورت و هیات دهند و روزی و زمان عمر او را ثبت کنند(بحارالانوار/ج5/ص154).

کلام_امام_رضا

هماهنگی با علم پزشکی

- ⏳ زمان چهارماهگی: مطابق با پایان هفته ۱۶ بارداری که اندام‌ها کاملاً شکل گرفته‌اند دقیقاً منطبق بر “صورت و هیأت دادن" 

- 🧬 نقاط عطف رشد: همزمان با آغاز حرکت جنین و تشکیل اثرانگشت  

نکته پزشکی-دینی

امروزه علم می‌داند

 در ۱۶ هفتگی، جنین صدای مادر را می‌شنود  

 در همین زمان، اثر انگشت منحصر به فردش شکل می‌گیرد  

آیا این همان «صورت و هیأت دادن» الهی نیست؟"  

همخوانی_علم_و_دین  

- ✍️ نقش فرشتگان: تجلی “فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی” (حجر: ۲۹)  

- 📜 ثبت تقدیر: تأیید مفهوم “قلم تقدیر” در روایات اهل بیت(ع

درس‌های حدیث

۱. تقدیر الهی نافی تلاش انسان نیست (ثبت روزی به معنای نفی سعی نیست)  

۲. حرمت جان انسان پیش از تولد (هشدار درباره سقط جنین پس از چهارماهگی)  

۳. شگفتی‌های آفرینش، نشانه‌های خداشناسی (لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ) 

۲. مفاهیم دینی  

- ✍️ نقش فرشتگان: تجلی “فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی” (حجر: ۲۹)  

- 📜 ثبت تقدیر: تأیید مفهوم “قلم تقدیر” در روایات اهل بیت(ع

ناله‌ای که طاغوت را به زانو درآورد: درس تاریخ برای ظالمان

🔆اى خدا آيا خوابى ؟

فرعون فرمان داد، تا يك كاخ آسمان خراش براى او بسازند، دژخيمان ستمگر او هم مردم را از زن و مرد براى ساختن آن كاخ و بيگارى گرفته بودند، حتى زنهاى آبستن از اين فرمان استثناء نشده بودند.

يكى از زنان جوان كه آبستن بود، سنگى سنگين را براى آن ساختمان حمل مى كرد و چاره اى جز اين نداشت .

زيرا همه تحت كنترل ماءموران خونخوار بودند، اگر او از بردن آن سنگها شانه خالى مى كرد، زير تازيانه جلادان به هلاكت مى رسيد.

آن زن جوان در برابر چنين فشارى قرار گرفت و بار سنگين سنگ را همچنان حمل مى كرد، ولى ناگهان حالش منقلب شد و بچه اش سقط گرديد.

در اين تنگناى سخت از اعماق دل غمبارش ناله كرد و در حالى كه گريه گلويش را گرفته بود، گفت : اى خدا آيا خوابى ؟ آيا نمى بينى اين طاغوت زورگو با ما چه مى كند؟

چند ماهى از اين ماجرا نگذشت كه همين زن در كنار رود نيل نشسته بود كه ناگهان نعش فرعون را در روبروى خود ديد.

آن زن صداى هاتفى را شنيد كه به او گفت : هان اى زن ، ما در خواب نيستيم ما در كمين ستمگران مى باشيم .

📚حكايتهاى شنيدنى 3/52 - عشريه چهار سوقى ص 207.

تحلیل محتوایی داستان

1. نقشه دراماتیک روایت

   ستم سیستماتیک → فاجعه انسانی (سقط جنین) → ناله به درگاه الهی → انتقام الهی (مرگ فرعون) → پاسخ غیبی

2. نمادهای کلیدی 

   - 🏗️ کاخ آسمانخراش: نماد تکبر و ظلم ساختاری  

   - 🪨 سنگ سنگین: استعاره از بار ظلم بر دوش مستضعفان  

   - 🌊 رود نیل: محل تحقق وعده الهی (همانند غرق فرعون)

3.پیام‌های اصلی 

   - ✨ وعده الهی: «إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ» (همانا پروردگارت در کمینگاه است)  

   - ⚖️ عدالت الهی در اوج ناامیدی انسان‌ها  

   - 📯 هشدار درباره پیامدهای ستم به زنان و کودکان

نکته تفسیری

این روایت تاریخی یادآور آیه 46 سوره ابراهیم است: "وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیَاتِنَا إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَ مَلَئِهِ فَقَالَ إِنِّی رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِینَ"؛ ما موسی را با معجزات خود به سوی فرعون و اطرافیانش فرستادیم، پس گفت: من فرستاده پروردگار جهانیانم.

که نشان می‌دهد نجات مستضعفان، وعده حتمی الهی است.

 تحلیل ماجرای ابلاغ آیات برائت و فضیلت امام علی(ع)  

زمینه تاریخی و نزول آیات

- فتح مکه (سال ۸ هجری): پس از فتح مکه، بزرگ‌ترین پایگاه شرک در حجاز سقوط کرد، اما برخی قبایل عرب همچنان در برابر اسلام مقاومت می‌کردند و پیمان‌های خود با پیامبر(ص) را نقض می‌نمودند .  

- سال وفود (سال ۹ هجری): با گسترش اسلام، هیئت‌های متعددی از قبایل عرب برای اعلام اسلام به مدینه آمدند. در این شرایط، آیات ابتدایی سوره توبه (برائت) نازل شد تا موضع قاطع اسلام را در برابر مشرکان تبیین کند: بیزاری از شرک، لغو پیمان با پیمان‌شکنان، و اعلام ضرب‌الاجل چهارماهه برای پذیرش اسلام .  

انتخاب ابوبکر و تغییر مأموریت به دستور الهی

۱. اعزام اولیه ابوبکر  

   - پیامبر(ص) ابتدا ابوبکر را مأمور کرد تا آیات برائت را در مراسم حج سال نهم در مکه ابلاغ کند. ابوبکر با گروهی از مسلمانان عازم مکه شد .  

   - نزول وحی: هنگامی که ابوبکر به منطقه «ذی‌الحلیفه» (نزدیک مدینه) رسید، جبرئیل نازل شد و پیام آورد: «لَا يُؤَدِّي عَنْكَ إِلَّا أَنْتَ أَوْ رَجُلٌ مِنْكَ»؛این پیام را جز خودت یا مردی از خاندانت نباید ابلاغ کند  

۲. عزل ابوبکر و اعزام امام علی(ع)  

   - پیامبر(ص) بلافاصله امام علی(ع) را بر شتر خود (عضباء) سوار کرد و فرمود: «به ابوبکر برس و آیات را از او بگیر!». امام علی(ع) در «منطقه‌الرّوحاء» ابوبکر را ملاقات کرد و دستور پیامبر(ص) را ابلاغ نمود .  

   - واکنش ابوبکر: او با ناراحتی به مدینه بازگشت و پرسید: «آیا درباره‌ من آیهای نازل شد؟». پیامبر(ص) پاسخ داد: «خیر، ولی خداوند دستور داد این کار تنها توسط من یا کسی از خاندانم انجام شود» .  

ابلاغ تاریخی امام علی(ع) در مکه  

- زمان و مکان: ظهر روز عید قربان (۱۰ ذی‌الحجه) در «جمره عقبه» (میدان اصلی منا) .  

- محتوای اعلامیه 

  - اعلام بیزاری خدا و رسول از مشرکان.  

  - ممنوعیت طواف عریان سنّت جاهلی که در آن مشرکان برهنه طواف می‌کردند.  

  - ممنوعیت حج مشرکان از سال آینده.  

  - اعتبار پیمان‌ها تنها تا پایان چهار ماه (۲۰ روز ذی‌الحجه + محرم + صفر + ربیع‌الاول + ۱۰ روز ربیع‌الثانی) .  

- شیوه اجرا: امام علی(ع) با شجاعت و صلابت، آیات را سه روز متوالی در جمع مشرکان قرائت کرد. او حتی با تهدیدهای آنان مانند کسانی که او را با شمشیر تهدید می‌کردند بدون ترس روبرو شد .  

فضیلت‌های امام علی(ع) در این واقعه  

۱. اختصاص الهی مأموریت  

   - عبارت «رَجُلٌ مِنْكَ» در روایات شیعه و سنی، نشان‌دهنده‌ی اتصال وجودی امام علی(ع) به پیامبر(ص) است. همان‌گونه که قرآن می‌فرماید:«إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ»(احزاب:۳۳) .  

   - این تعبیر مشابه عبارت پیامبر(ص) درباره امام حسین(ع) است: «حُسَيْنٌ مِنِّي وَأَنَا مِنْ حُسَيْنٍ» .  

۲. شجاعت بی‌نظیر  

   - در حالی که ابوبکر به دلیل ترس از مشرکان در غار ثور (هنگام هجرت) می‌لرزید نقل در قرآن: «إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ» - توبه:۴۰، امام علی(ع) بدون واهمه در قلب مکه، آیات تهدیدآمیز را فریاد زد .  

۳. پاسخ به شبهات 

   - برخی اهل سنت ادعا کردند تغییر مأموریت به دلیل «شجاعت بیشتر علی(ع)» بود، اما پیامبر(ص) صراحتاً علت را «دستور الهی» بیان کرد .  

   - علامه امینی در «الغدیر» با استناد به ۷۳ منبع اهل سنت، این واقعه را از فضایل متواتر امام علی(ع) شمرده است .  

۴. پیوند با امامت  

   - امام علی(ع) در دوران خلافت به این واقعه استدلال کرد که تنها او شایسته جانشینی پیامبر(ص) است، زیرا رسالت او همانند پیامبر(ص) «الهی» بود .  

نتایج و تأثیرات 

- ریشه‌کنی شرک: تا پایان سال ۱۰ هجری، تمام مشرکان حجاز یا مسلمان شدند یا اعدام گردیدند .  

- تأیید ولایت: پیامبر(ص) پس از بازگشت امام علی(ع)، او را در آغوش گرفت و فرمود:«کانَ اللهُ أَعْلَمَ بِكَ مِنِّي»؛خداوند درباره‌ تو داناتر از من بود .  

- الگوی مبارزه با استکبار: امام خمینی با الهام از این واقعه، مراسم «برائت از مشرکان» را در حج احیا کرد و آن را «تمرین سازماندهی مجاهدان در برابر کفر» نامید .  

 چرا این رویداد فضیلت منحصر به فرد است؟  

این حادثه سه گواهی الهی را برای امام علی(ع) ثابت می‌کند:  

همان‌گونه که امام صادق(ع) فرمود: «مَا نَزَلَتْ آيَةٌ فِي الْقُرْآنِ: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِلَّا وَعَلِيٌّ أَمِيرُهَا وَشَرِيفُهَا»؛ هیچ آیه‌ای با خطاب «ای مؤمنان» نازل نشد مگر آنکه علی(ع) سرور و شریف‌ترین آنهاست.  

راز روزی از نگاه امام حسین(ع): عفت و حرص چه تأثیری بر رزق دارند؟

تحلیل حدیث با استناد به منابع اسلامی

امام حسین(ع) در این روایت به رابطه عفت، مناعت و  حرص با  روزی اشاره می‌کنند: نه عفت و نه مناعت مانع روزی می‌شود و نه حرص زدن روزی بیشتر می‌آورد.

 ۱. عفت و مناعت؛ بیمانعی در روزی  

- عفت (پاکدامنی) و مناعت (عزت نفس) از صفات برجسته اخلاقی هستند. امام(ع) تأکید می‌کنند این فضایل نه تنها باعث کاهش روزی نمی‌شوند، بلکه نشانه‌ای از توکل بر خدای رازق هستند.  

در قرآن آمده: «وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجًا وَ یَرزُقهُ مِن حَیثُ لَا یَحتَسِبُ»؛هرکس تقوا پیشه کند، خدا راه نجات می‌دهد و از جایی که گمان ندارد روزی‌اش می‌رساند (طلاق: ۲-۳).  

  تقوا شامل عفت و مناعت است، اما خداوند وعده داده روزی بندگانش را از راه‌های غیرمنتظره تأمین می‌کند.  

۲. حرص؛ تلاشی بی‌ثمر  

- حرص (طمع افراطی) نه تنها روزی را افزایش نمی‌دهد، بلکه آرامش انسان را می‌رباید. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «حَرَصُ الدُّنیا یُورِثُ الغَمَّ»؛ حرص به دنیا، غم می‌آورد(بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۱۲۹).  

- قرآن نیز هشدار می‌دهد: «إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا وَإِذَا مَسَّهُ الْخَیرُ مَنُوعًا»؛ انسان حریص آفریده شده؛ هنگام سختی بیتابی می‌کند و هنگام رفاه، بخل می‌ورزد(معارج: ۱۹-۲۱).  

۳. تقدیر الهی و نقش انسان 

- روزی در دست خداست: «وَ مَا مِن دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا»؛هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر اینکه روزی‌اش بر خداست (هود: ۶).  

- اما این به معنای تکلیف‌گریزی نیست. امام علی(ع) می‌فرمایند: «اُطلُبُوا الرِّزقَ فَإِنَّهُ مَضمُونٌ»؛ روزی بجویید که ضمانت شده است، اما بلافاصله اضافه می‌کنند: «وَ لَا تَطلُبُوهُ بِمَعصِیَةِ اللَّهِ»؛ اما آن را با نافرمانی خدا طلب نکنید(غررالحکم، حدیث ۹۴۷۷).  این حدیث دو پیام کلیدی دارد:  

۱.نترسیدن از فقر در مسیر فضیلت

عفت و مناعت را حتی اگر به ظاهر باعث سختی شود، رها نکنید.  

۲. طمع نکردن برای رفاه بیشتر

حرص، آرامش را نابود می‌کند و برکت را می‌برد. همانگونه که امام رضا(ع) فرمودند: «مَنْ رَضِیَ بِالْقَلِیلِ مِنَ الرِّزْقِ، قَبِلَ اللَّهُ مِنْهُ الْیَسِیرَ مِنَ الْعَمَلِ»؛هرکه به روزی کم راضی باشد، خدا عمل کمش را می‌پذیرد(عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۶۹).

 همیشه در محضر خداوند  

حدیث: «وَ اعْلَمْ أَنَّکَ لَنْ تَخْلُوَ مِنْ عَیْنِ اللَّهِ فَانْظُرْ کَیْفَ تَکُونُ» بدان که تو همیشه در محضر پروردگار هستی، پس توجه داشته باش که اعمالت چگونه است. 

تحلیل

این حدیث بر مسئولیت‌پذیری انسان در برابر خداوند تأکید دارد. امام جواد(ع) با این جمله، هشدار می‌دهد که حتی در خلوت‌ترین لحظات نیز انسان تحت نظارت الهی است. این مفهوم با آیه قرآنی «وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ» (حدید/۴).  

اشاره ادبی  

سعدی در گلستان می‌سراید:  

«بر او علم یک ذره پوشیده نیست / که پیدا و پنهان به نزدش یکی‌ست».  

 سه رکن ضروری برای مؤمن  

حدیث:«الْمُؤْمِنُ یَحْتَاجُ إِلَی ثَلَاثِ خِصَالٍ: تَوْفِیقٍ مِنَ اللَّهِ، وَ وَاعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ، وَ قَبُولٍ مِمَّنْ یَنْصَحُهُ»؛مؤمن به سه خصلت نیازمند است: توفیق الهی، وجدان بیدار، و پذیرش نصیحت دیگران. 

تحلیل

- توفیق الهی: بدون لطف خداوند، هیچ عمل نیکی پایدار نمی‌ماند.  

- وجدان بیدار: خودمراقبتی اخلاقی، مانع لغزش‌هاست.  

- انتقادپذیری: پذیرش راهنمایی دیگران نشانه بلوغ فکری است.  

نمونه عملی 

امام جواد(ع) در حدیثی دیگر می‌فرمایند: «مَنِ اسْتَغْنی بِاللّهِ إفْتَقَرَ النّاسُ إلَیْهِ»؛هرکه به خدا توکل کند، مردم به او نیازمند می‌شوند.  

خطر عمل بدون دانش  

حدیث: «مَنْ عَمِلَ عَلَی غَیْرِ عِلْمٍ مَا یُفْسِدُ أَکْثَرُ مِمَّا یُصْلِحُ»؛ هرکس بدون علم کاری کند، خرابی‌اش بیش از اصلاح است.  

تحلیل

این حدیث بر اهمیت «علم پیش از عمل» تأکید دارد. در منابع مشابه، امام(ع) می‌فرمایند:«مَن لَم یَعْرِفِ المَوارِدَ أعْیَتْهُ المَصادِرُ»؛کسی که راه آغاز کار را نداند، در پایان درمانده می‌شود. 

اشاره ادبی

سعدی هشدار می‌دهد:  

«نادان همه جا با همه کس آمیزد / چون غرقه به هر چه دید دست آویزد».  

هشدار درباره رفاقت با شروران  

حدیث: «إِیَّاکَ وَ مُصَاحَبَةَ الشَّرِیرِ فَإِنَّهُ کَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبُحُ أَثَرُهُ»؛ با انسان شرور همراه مشو؛ او چون شمشیر برهنه است که ظاهرش زیبا، ولی اثرش زشت است. 

تحلیل 

امام(ع) شروران را به شمشیر زهرآلود تشبیه می‌کند که زیبایی ظاهری، فریبنده است. این تعبیر با حدیثی دیگر از ایشان همسوست:  

«مُصَاحَبَةُ الشَّرِیرِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأبْرَارِ»؛همنشینی با بدان، بدگمانی به نیکان را می‌آورد.

اشاره ادبی 

سعدی می‌گوید:  

«با مردم زشت نام همراه مباش / کز صحبت دیگدان سیاهی خیزد».  

 شکر نعمت و پیامدهای کفران  

حدیث:«نِعْمَةٌ لَا تُشْکَرُ کَسَیِّئَةٍ لَا تُغْفَرُ»؛نعمت ناشکری شده، همچون گناه نبخشیده است. 

تحلیل 

امام(ع) شکرگزاری را کلید بقای نعمت می‌دانند. در روایتی دیگر فرمودند:«الشُّکْرُ قِوَامُ النِّعْمَةِ»؛شکر، پاسدار نعمت است. 

اشاره ادبی 

مولوی در مثنوی می‌سراید:  

شکر نعمت، نعمتت افزون کند / کفر، نعمت از کفت بیرون کند

بی‌اعتنایی به خشم ستمگران  

حدیث:«لَا یَضُرُّکَ سَخَطُ مَنْ رِضَاهُ الْجَوْرُ»؛ خشم کسی که رضایتش از ستم است، به تو آسیبی نمی‌رساند.

تحلیل  

این حدیث بر استقلال مؤمن از تأییدگری ستمکاران تأکید دارد. امام(ع) در جای دیگری فرمودند:  

«عِزُّ المُؤْمِنِ غِنَاهُ عَنِ النَّاسِ»؛عزت مؤمن در بی‌نیازی از مردم است.

اشاره ادبی 

سعدی می‌گوید:«نیک باشی و بدت گوید خلق / به که بد باشی و نیکت بینند».  

 نفاق؛ دشمنی پنهان با خدا  

حدیث: «لَا تَکُنْ وَلِیّاً لِلَّهِ فِی الْعَلَانِیَةِ عَدُوّاً لَهُ فِی السِّرِّ» ؛در ظاهر دوست خدا، و در باطن دشمن او مباش.  

تحلیل

این حدیث به خطر «ریا» و نفاق اشاره می‌کند. امام جواد(ع) در حدیثی دیگر می‌فرمایند:  

«أفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْإخْلَاصُ» برترین عبادت، اخلاص است. 

نمونه تاریخی

منافقان صدر اسلام که در ظاهر مسلمان بودند، ولی در جنگ‌ها به تخریب اسلام می‌پرداختند.  

  جمع‌بندی  

فرمایشات امام جواد(ع) ترکیبی از حکمت عملی، اخلاق فردی و مسئولیت اجتماعی است. این احادیث نه تنها راهنمای زندگی شخصی، بلکه چراغی برای ساختن جامعه‌ای بر پایه عدالت و تقوا هستند. برای مطالعه بیشتر می‌توانید به منابعی مانند بحارالأنوار و کشف الغمه مراجعه کنید.

نبرد پنهان وعده‌ها: شیطان می‌ترساند، خدا میبخشد! راز آیه ۲۶۸ بقره برای غلبه بر ترس و گناه

 "الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ"؛ شیطان، شما را (به هنگام انفاق،) وعده فقر و تهیدستی می‌دهد؛ و به فحشا (و زشتیها) امر می‌کند؛ 

ولی خداوند وعده «آمرزش» و «فزونی» به شما می‌دهد؛ و خداوند، قدرتش وسیع، و (به هر چیز) داناست(سوره بقره، آیه 268).

تحلیل آیه و مفاهیم کلیدی 

این آیه به دو جبهه متضاد در وجود انسان اشاره دارد:  

۱. شیطان؛ ترساندن از فقر و تشویق به گناه

   - شیطان با ایجاد ترس از فقر، انسان را از انفاق و بخشش بازمیدارد. این وعده دروغین، ریشه در «حرص» و «عدم توکل» دارد.  

   - دستور به «فحشا» (هرگونه گناه آشکار) تلاش شیطان برای آلوده کردن انسان به رذایل اخلاقی است.  

۲. خداوند؛ وعده بخشش و فضل بی‌پایان 

   - «مغفرت» (آمرزش گناهان) و «فضل» (برکت مادی و معنوی) پاداش ایمان و عمل صالح است.  

   - تأکید بر «وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ» نشان میدهد خدا هم **توانایی بی‌نهایت برای جبران انفاقها دارد و هم **به نیازهای بندگان آگاه است.  

راهکارهای عملی برای مقابله با وسوسه‌های شیطانی 

۱. انفاق بدون ترس 

   - هرگاه ترس از فقر مانع کمک به دیگران شد، به آیه ۲۶۱ بقره فکر کنید:«مَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ… کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ»؛مَثَل انفاق کنندگان، مانند دانه‌ای است که هفت خوشه برمی‌آید.

۲. تبدیل گناه به فرصت توبه 

 امام صادق(ع) می‌فرمایند: «التَّائِبُ مِنَ الذَّنبِ کَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ»؛ توبهکار از گناه، مانند کسی است که گناهی ندارد.  

۳. توکل فعال  

   - پیامبر(ص) فرمودند «لو تَوَکَّلْتُمْ عَلَى اللَّهِ حَقَّ تَوَکُّلِهِ لَرَزَقَکُمْ کَمَا یَرْزُقُ الطَّیْرَ»؛ اگر توکل واقعی داشتید، خدا روزیتان میداد همانند پرندگان). 

امام علی(ع) در حکمت ۲۳۴ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «مَنْ وَثِقَ بِاللهِ أَغْنَاهُ» هرکه به خدا توکل کند، بینیاز می‌شود. 

این حدیث، پاسخی عملی به وعده‌های شیطانی است: توکل واقعی، ترس از فقر را نابود می‌کند و انسان را به فضل الهی می‌رساند!

بازتاب ایمان در سایه پرهیز از عیبجویی و القاب زشت

«وَلا تَلمِزوا اَنفُسَکُم ولاتَنابَزوابِالاَ لقابِ بِئسَ الاِسمُ الفُسوقُ بَعدَالاِیمانِ وَ مَن لَم یَتُب فَاُولئِکَ هُمُ الظـالِمونَ»؛ وهرگز از هم دینان خود عیب جوئی نکنید و به نام و لقب های زشت یکدیگر را نخوانید که پس از ایمان به خدا نام بدگذاشتن بسیار زشت است وهرکس توبه نکند بسیار ظالم و ستم کار است.

تحلیل محتوایی آیه ۱۱ سوره حجرات 

این آیه دو دستور اخلاقی کلیدی را برای حفظ وحدت و کرامت جامعه مؤمنان بیان می‌کند:  

۱. نهی از عیبجویی (وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ) 

- لمز به معنای طعنه زدن، عیبجویی یا اشاره به نقص دیگران است.  

- قرآن با تعبیر «أَنفُسَكُمْ» (خودهایتان) یادآور می‌شود که مؤمنان مانند اعضای یک پیکرند؛ آسیب به دیگران، آسیب به خود است.  

- نکته قرآنی: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» (حجرات:۱۰)؛ مؤمنان برادرند.  

۲. ممنوعیت نام‌گذاری با القاب ناپسند وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ 

- تنابز از ریشه «نَبَز» به معنای لقب تحقیرآمیز است.  

- مثال: صدا زدن افراد با عناوینی مانند «خسیس»، «بیعرضه» یا هر لقبی که کرامت انسانی را خدشهدار کند.  

- پیامد اجتماعی: تفرقه، کاهش اعتماد و تخریب روحیه جمعی.  

۳. هشدار دربارهٔ گناه «فُسوق» بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ

- فُسوق به معنای خارج شدن از راه حق است. قرآن لقب‌های زشت را پس از ایمان، نشانه بازگشت به گمراهی می‌داند.  

- نکته روایی: پیامبر(ص) فرمودند: «مَنْ سَبَّ مُؤْمِناً فَهُوَ کَسَابِحِ النَّارِ» (کسی که مؤمنی را دشنام دهد، همچون کسی است که در آتش می‌سوزد).  

۴. ضرورت توبه وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ 

- ظلم در اینجا شامل ستم به خود (با ارتکاب گناه) و ستم به دیگران (با تحقیرشان) است.  

- راهکار: عذرخواهی از فرد آسیبدیده و جبران عملی (مثل تغییر رفتار).  

پیام‌های کاربردی 

- تقویت اخوت اسلامی: پرهیز از هرگونه گفتار یا رفتاری که کرامت مؤمنان را زیر سؤال ببرد.  

- تأثیر گفتار بر ایمان: توهین به دیگران، ایمان فرد را تضعیف و او را به ظلم نزدیک می‌کند.  

- اهمیت توبه: بازگشت به مسیر حق، حتی پس از خطاهای زبانی، امکانپذیر است.  

این آیه با تأکید بر حفظ حرمت مؤمنان، نشان می‌دهد که ایمان واقعی با رفتارهای تحقیرآمیز سازگاری ندارد. جامعه اسلامی زمانی شکوفا می‌شود که اعضای آن، همچون آینه‌ای از ادب و احترام متقابل باشند.  

منابع 

- قرآن کریم، سوره حجرات.  

- تفسیر المیزان، علامه طباطبایی.  

- وسائل الشیعه، حر عاملی.